کبنانیوز - شکل تازه تقابل ایران و آمریکا

مطهرنیا با اشاره به اینکه امروز ایران در مورد برجام در موضع تدافعی قرار گرفته، اظهار داشت: تصمیم اخیر مجلس در مورد خروج از پروتکل الحاقی و ممانعیت از انجام بازرسی‌های داوطلبانه و همچنین اصلاح و تایید آن مصوبه توسط شورای نگهبان طی یک روز نشان دهنده خیلی از مسائل است، از سوی دیگر درنظر گرفتن مجازات حبس ۲۵ ساله برای کسانی که از این قانون تخطی کنند، در نوع خود بی نظیر بوده و نشان می‌دهد تقابل با آمریکا در دستور کار قرار گرفته است، این در حالی است که دموکرات‌ها مدام شعار بازگشت به برجام را سر می‌دهند، اما امروز در ایران اوضاع برعکس است.

جوبایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا در جدیدترین گفتگوی خود با شبکه سی ان ان گفته است حل مسائلی که بین آمریکا و ایران وجود دارد "دشوار خواهد بود". این در حالی است که بعد از این اظهارات بایدن، نیز کشور‌های فرانسه، آلمان و انگلیس امروز در بیانیه‌ای مشترک نسبت به تصمیم ایران برای نصب سانتریفیوژ‌های جدید در تاسیسات غنی‌سازی نطنز، ابراز نگرانی کردند.
تروئیکای اروپایی با ادعای اینکه تصمیم ایران برای نصب سانتریفیوژ‌های جدید در نطنز، نقض توافق هسته‌ای است، گفتند: «اگر ایران درباره حفظ فضای دیپلماسی جدی است، باید از توافق تبعیت کند».
سه کشور اروپایی در واکنش به قانون مجلس شورای اسلامی ایران تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» مدعی شدند: «اطلاعیه اخیر ایران به آژانس اتمی درباره تصمیم نصب سه آبشار سانتریفیوژ‌های پیشرفته در تاسیسات غنی‌سازی نطنز، مخالف برجام و بسیار نگران‌کننده است».
در ادامه این بیانیه آمده است: «با نگرانی شدید به قانون اخیر که توسط پارلمان ایران تصویب شده، توجه می‌کنیم. [قانونی]که اگر اجرا شود، به‌طور اساسی برنامه هسته‌ای ایران را توسعه داده و دسترسی‌های نظارتی آژانس اتمی را محدود می‌کند».
تروئیکای اروپایی همچنین افزود: «این اقدامات با برجام و تعهدات گسترده‌تر هسته‌ای ایران همخوانی ندارد. اگر ایران درباره حفظ فضای دیپلماسی جدی است، نباید چنین گام‌هایی را اجرا کند».
تروئیکای اروپایی در حالی ایران را به نقض توافق هسته‌ای متهم می‌کنند که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی توئیتری، خطاب به این سه کشور گفت: «به تعهداتتان در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پایبند باشید و نقض برجام را متوقف کنید».

جهانبخش ایزدی کارشناس مسایل بین الملل در این زمینه با اشاره به رویکرد جو بایدن نسبت به ایران به ویژه چگونگی بازگشت آمریکا به برجام به ایسنا می‌گوید: بایدن به جناح میانه حزب دموکرات تعلق دارد و چیدمان کابینه او هم منطبق با بخش میانی حزب دموکرات است. به طور دقیق این طور دیده می شود که در مسیری که اوباما در تعامل با ایران و نظام بین الملل حرکت می کرد قرار خواهد گرفت، اما اتفاقاتی در این چهار سال اخیر افتاده است که بازگشت به نقطه صفر برجام را غیرممکن می‌کند.
وی با بیان این که چهار متغیر در چگونگی بازگشت آمریکا به برجام و احیای دوباره آن موثر است گفت: مسایل داخلی آمریکا یکی از این متغیرهاست. برای بایدن بازگشت به برجام به سبک و سیاق اوباما امکان پذیر نیست، الان جمهوری خواهان اکثریت را در اختیار دارند و این چیزی است که بایدن در هرگونه تعامل با کنگره باید مدنظر داشته باشد. از سویی جناح راست دموکرات‌ها مخالف روش بایدن و اوباما درباره برجام هستند و چندان مسیر در شرایط فعلی برای او و تیمش هموار نیست.
ایزدی ادامه داد: متغیر دوم نظام بین الملل و اروپایی‌ها هستند که همیشه گفته اند باید مذاکرات تکمیلی و جامع با ایران نیز داشته باشیم که این شامل مسایل منطقه و فعالیت های موشکی ایران می شود. سوم، شرایط منطقه است که به نفع ایران نیست. هیچ کدام از رقبای ایران یعنی رژیم اسراییل، عربستان و ترکیه خواهان این نیستند که برجام به شکل قبل احیا شود و معتقدند باید در بخش‌هایی که باعث قدرتمند شدن ایران می شود تجدید نظر شود. چهارمین متغیر مربوط به ایران است. مصوبه مجلس و ادبیات تند برخی در داخل نشان می دهد که درباره برجام در بخشی از حاکمیت حاضر به مذاکره جدید نیستیم و اگر بخواهند مذاکره تکمیلی تر از برجام را مدنظر داشته باشند حتما خارج از برجام مورد توجه شود نه در چارچوب این توافق.
این کارشناس مسایل بین الملل تصریح کرد که از این رو معتقدم با توجه به متغیرهای فوق، بازگشت به برجام به شیوه قبل اصلا ممکن نیست.
ایزدی درباره سیاست خارجی جو بایدن اظهار کرد: قابل پیش بینی است که بایدن مختصاتی در سیاست خارجی اش دارد. یک از این مختصات به رویکرد دموکرات ها با سیاست های بایدن بستگی دارد و دوم به شخصیت بایدن و تیمی که با او کار می کنند. تیم بایدن در چارچوب همان بخش میانی حزب دموکرات انتخاب شده است و باید دید بخش های دیگر حزب دموکرات ها تا چه اندازه با آنها همراهی می کنند. بر این مبنا سیاست خارجی بایدن مبتنی بر تعامل با اتحادیه اروپا و شرکای راهبردی او در هر گوشه از دنیا خواهد بود و بازگشت به تعامل با نهادهای بین المللی و احتمالا بازگشت به بسیاری از توافق های بین المللی و نهادها و سازمان های بین المللی که ترامپ از آنها خارج شد در دستور کار قرار می گیرد.
این استاد دانشگاه درباره نگاه بایدن به خاورمیانه گفت: معتقدم روند عادی سازی روابط رژیم اسراییل با کشورهای عرب دنبال می‌شود اما درباره سوریه و شامات احتمالا اقدامات فعالانه تری را پیش خواهد گرفت.
ایزدی ادامه داد: با روسیه چالش بیشتری خواهند داشت، چون سیستم آمریکا ذاتا ضد روس است و با چین بیش از هر کشوری چالش خواهد داشت البته نه با ادبیات ترامپ که معطوف به لفاظی بود بلکه عمیق تر برخورد می کند. در همین رابطه به هند بهای بیشتری می‌دهد. به طور کلی معتقدم به جای آنکه رویکرد تقابلی را از آمریکا شاهد باشیم بیشتر این رویکرد تعاملی خواهد بود.
وی در پاسخ به این پرسش که در چهارسال گذشته حمایت سیاسی اروپایی ها از برجام موجب هماهنگی بیشتر ایران و اروپا شد اما اکنون شاهدیم که این کشورها با محوریت سه کشور تروئیکا با آمریکا و مواضع بایدن همراهی بیشتر و موضع گیری های مشابه دارند؟ گفت: اروپایی‌ها از همان ابتدای مذاکرات و قبل از آن هم معتقد بودند که اول باید مساله هسته ای ایران را کنترل کنیم و بعد سایر مسایل را بررسی کنیم. مقاله اخیر کاترین اشتون نیز حاکی از همین رویکرد است که برجام توافق اول بود نه آخرین. از طرفی نگاه اروپا به بحث هسته ای، امنیتی بود تا سیاسی چون سرریز شدن تاثیر اتفاقات در خاورمیانه به اروپا خطرناک و هزینه ساز بود. از این زاویه هم اوباما و هم اتحادیه اروپا مقوله برجام را گام اول می دانستند.
این کارشناس مسایل بین الملل ادامه داد: این رویکرد اروپا و اوباما را در همان دوره جمهوری خواهان و بخش های دیگری از ساختار آمریکا نمی پسندیدند و با محوریت ترامپ دیدیم که تلاش ها برای خروج آمریکا از برجام اتفاق افتاد.
وی تاکید کرد که نباید فکر کنیم چون بایدن بر سر کار می‌آید اروپا رویکردش در اجرای تعهدات برجامی اش را تغییر می دهد. آنها در بخش اجرای تعهدات اقتصادی و مالی تا وقتی آمریکا اجازه ندهد وارد نخواهند شد و اولتیماتوم ایران برای لغو تحریم ها ظرف دو ماه هم مساله را عوض نمی‌کند. علاوه بر حمایت اروپا از برجام در این مدت، رویکرد مثبت و حمایتی روسیه و چین از برجام هم در نظام بین الملل بسیار کارساز بود و تحولات قابل توجهی را رقم زد، اما اگر ایران بخواهد یک طرفه مسیر نقض کامل تعهدات برجامی را دنبال کند مثل مصوبه اخیر مجلس، کار برای ایران سخت می شود.
ایزدی در ادامه با اشاره به فضای سیاسی و انتخاباتی در ایران و تاثیر آن بر برجام و شرایط پیش رو اظهار کرد: اجماع ملی درباره نوع بازگشت ایران به برجام وجود ندارد و چشم انداز روشنی در این رابطه تاکنون دیده نمی شود. نگاه دولت این است که برجام را به همین شکل فعلی حفظ کند تا شرایط کمی از ابهام خارج شود ولی طرح مجلس قطعا کار را برای تیم بایدن و اروپا سخت و پیچیده می کند. اینکه چه کسی اول به تعهداتش بازگردد مبحثی تکنیکی است و در مذاکرات مقدماتی احتمالی بعد از تشکیل دولت بایدن می‌توان بر سر آن به توافق رسید، اما مساله راهبردی این است که برجام با مختصات قبلی پاسخگوی ایران و غرب هر کدام به نسبت خود نبوده است و هر کدام دیدگاه خاص خود را دارند و باید دید با این مساله چگونه برخورد می شود.

شکل تازه تقابل ایران و آمریکا