مخاطرات دستکاری در شاخص آلودگی هوا

مدارس در ايران، اين روزها سوژه بحث بسياري از مسئولان و کارشناسان اين حوزه و حوزه‌هاي مرتبط با آن هستند. موضوعي که حالا بيشتر در خصوص مدارس روي آن بحث مي‌شود، مربوط به جلوگيري از تعطيلي مدارس در روزهاي آلودگي هوا از طريق دستکاري شاخص‌هاي سنجش آلودگي‌ست؛ کاري که از طريق مقايسه شاخص‌هاي ايران با ساير کشورها صورت مي‌گيرد و اينطور گفته مي‌شود که کشورهاي ديگر با اين شاخص‌هايي که ما تعطيل مي‌کنيم، تعطيل نمي‌کنند.
اين را وزارتخانه آموزش و پرورش و برخي ديگر از مسئولان مثل سازمان محيط زيست مي‌گويند؛ اظهاراتي که حالا از سوي دو نفر از کارشناسان مطرح محيط زيست کشور مورد انتقاد قرار گرفته است. محمد درويش از يک سو و حسين آخاني از سوي ديگر. آخاني اين کار يعني تغيير شاخص‌ها را کم‌کاري در انجام وظيفه دانسته و درويش، گفته با عدم ارائه آمار واقعي تلفات به سمت عادي‌سازي آلودگي پيش مي‌رويم. او همزمان در اظهارنظري اعلام کرده که «بابت آلودگي هوا با مساله مرده‌زايي روبه‌رو هستيم.»
ماهيت منابع آلاينده‌ ساير کشورها با ايران متفاوت است
اما در خصوص تغيير شاخص‌هاي آلودگي وزير کشور هم نظر داده و در هفته پيش گفته بود احتمالا شاخص‌هاي آلودگي هوا براي جلوگيري از تعطيلي مدارس، تغيير مي‌کنند. محمد درويش، کنشگر محيط زيست در ارزيابي خود از اظهار نظر اخير وزير کشور، گفته: «مشکل ما ذرات آلاينده‌اي است که منجر به افزايش بيماري‌هاي ريوي و سرطان در مردم مي‌شود و به همين خاطر استانداردهايي وضع شده است. وزير محترم کشور در پاسخ به همتاي خود در هيات دولت که شکايت کرده در چين با شاخص 300 هم مدارس را تعطيل نمي‌کنند اما کشور ما با شاخص آلودگي 150 مدارس را تعطيل مي‌کند، گفته است که ما هم شاخص‌ها را تغيير مي‌دهيم تا اين مشکل حل شود. ولي واقعيت ماجرا اين است که اگر چين تا شاخص 300 مدارس و اداراتش را تعطيل نمي‌کند به دليل اين است که ماهيت منابع آلاينده‌اش با ايران متفاوت است.» او ادامه داده: «در چين اغلب مردم و دانش‌آموزان با دوچرخه تردد و از وسايل حمل و نقل پاک استفاده مي‌کنند. در بررسي که مرکز کنترل هواي شهر تهران انجام داده است، 82/1 درصد از گازهاي سمي که در تهران توليد مي‌شود، ريشه در منابع متحرک آلاينده دارد. همچنين 60/8 درصد گرد و غبار هم از منابع متحرک آلاينده دارد توليد مي‌شود. بنابراين هر نوع فعاليتي مثل تعطيلي مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات، مي‌تواند باعث تردد کمتر منابع متحرک آلاينده در شهر شود و به کاهش بار آلايندگي کمک کند.» درويش افزوده: «در چين که بيش از 90 درصد مردم از دوچرخه و موتورسيکلت برقي استفاده مي‌کنند، تعطيلي‌ها تاثيري ندارد چون با دوچرخه تردد مي‌کنند. رئيس سازمان محيط زيست آقاي سلاجقه به جاي اينکه خودش در سازمان پرديسان پيش قدم شود و تسهيلاتي فراهم کند که کارمندان و مديران از دوچرخه استفاده کنند، پياده يک مسيري را بروند و بعد از متروي ميدان صنعت استفاده کنند، ايشان هم مي‌گويند تعطيلي‌ها تاثيري ندارد و بايد کيفيت خودروها و سوخت را بهتر کنيم. در صورتي که اگر سوخت هم برقي کنند با اين وضعيت ترافيک تهران و تعداد خودروها که هفت برابر معابر عمومي است، بازهم ترافيک، اصطکاک بين لاستيک و آسفالت و ذرات کوچک‌تر از دو نيم و ده ميکرون را در فضاي تهران خواهيم داشت. اما سوالم اين است که آقايان چرا از مشاوراني که در اين حوزه کاربلد هستند استفاده نمي‌کنند؟ »
داريم به سمت عادي‌سازي آلودگي هوا پيش مي‌رويم
درويش همچنين درباره خطر عادي‌سازي آلودگي هوا، خاطرنشان کرده: «علت عادي‌سازي اين است که آمارهاي واقعي را اعلام نمي‌کنند. آمار واقعي تلفات آلودگي هوا خيلي بيشتر از 30 هزار نفري است که هر سال اعلام مي‌شد. البته امسال براي اولين بار اين رقم را به 45 هزار نفر در سال افزايش دادند. از سوي ديگر 10- 12 درصد هم مرده‌زايي داريم. يعني نوزاداني که به دنيا مي‌آيند و به دليل آلودگي هوا کشته مي‌شوند. وقتي در بريتانيا که تقريبا به اندازه ايران جمعيت دارد و سالانه 60 هزار نفر بر اثر آلودگي هوا کشته مي‌شوند، آن هم در شرايطي که در آن کشور تعداد خودروهاي برقي بيشتري دارد، بيشتر مردم از دوچرخه استفاده مي‌کنند و استاندارد يورو 6 دارد، طبيعي است در ايران رقم تلفات بر اثر آلودگي بيشتر از 45 هزار نفر در سال است.» اين فعال محيط زيست افزوده: «وقتي واقعيت‌ها را در ميان نگذاريم فشاري هم ايجاد نمي‌شود و به سمت عادي‌سازي مي‌رويم. ولي واقعيت اين است که بحران خيلي جدي‌تر است و هر سال هم دارد بدتر مي‌شود. اما متأسفانه نه تنها کاري انجام نمي‌دهند بلکه همان اندک کارهايي که دوره قبل براي ايجاد مسيرهاي ايمن دوچرخه‌سواري و پياده‌راه انجام شده بود را هم متوقف کردند و مي‌گويند کارهاي فانتزي و بي‌فايده‌اي است.»از سوي ديگر، حسين آخاني، کارشناس محيط زيست و استاد دانشگاه تهران که او هم مانند درويش با «انتخاب» گفت‌وگويي داشته، در واکنش به اين راهکار دولت، گفته: «مي‌توانند هر حرفي را بزنند ولي مساله اين است که بايد توسط وزارت بهداشت و متخصصان مربوطه بررسي و استانداردهاي جهاني هم لحاظ شود. اينکه شاخص‌ها را دستکاري کنيم و بگوييم تا الان اگر شاخص روي 150 بود بچه‌ها مدرسه نمي‌رفتند حال آن را به 350 تغيير دهيم تا مدارس را تعطيل نکنيم، نشان از اين است که سلامت مردم نيست.»اين گياه‌شناس درخصوص وظيفه وزير کشور براي مقابله با آلودگي هوا، هم توضيح داده: «طبق قانون هواي پاک وظيفه وزير کشور اين است که حمل و نقل عمومي را توسعه دهد نه اينکه استاندارد سلامت را تغيير دهد. متأسفانه وزارت کشور و شهرداري که زير نظر اين وزارتخانه است، به جاي اينکه فکرشان به سمت توسعه حمل و نقل عمومي باشد، هر روز به فکر توسعه اتوبان‌ها پل‌ها، زيرگذرها و هموار کردن مسير کساني هستند که از وسيله نقليه شخصي استفاده مي‌کنند. »