تاریخ انتشار
دوشنبه ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ ساعت ۱۳:۱۳
کد مطلب : ۴۴۵۸۰۶
اثر برنامه‌های درنظر گرفته شده برای ساماندهی صنعت خودرو بررسی شد
وعده‌های جدید درباره خودرو / تحول در بازار آری در صنعت نه!
۰
کبنا ؛بازار خودرو در سال 1400 با نوسان قیمت همراه بود و وعده‌ها در خصوص کاهشی شدن قیمت‌ها نیز محقق نشد. در این میان قیمت‌ها، میزان عرضه و کیفیت محصولات نیز مورد انتقادات بسیاری قرار گرفت. حال در روزهای آخر سال صحبت از برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت بازار خودرو در سال 1401 به میان آمده است و این پرسش مطرح می‌شود که آیا بازار خودرو با برنامه‌های گفته شده در سال آتی شاهد تحول خواهد بود یا خیر؟
به گزارش کبنا، سید رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت با حضور در برنامه تلویزیونی به بررسی وضعیت بازار پرداخته و در خصوص برنامه‌های سال 1401 گفته است: «برنامه دوساله برای بهبود وضع خودرو داریم و بعضی از طرح‌ها شش‌ماهه و یک‌ساله است. به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه‌کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره 2 ساله نیاز دارد تا به‌طور کامل بتوانیم این مسائل را حل کنیم. تولید خودرو در سال آینده 50 درصد افزایش خواهد داشت البته باید زیرساخت‌ها فراهم شود و یکی از زیرساخت‌ها، تأمین مالی زنجیره است.»
وزیر صمت افزود: «ایران خودرو در سال آینده خودروهای 405 و سمند و سایپا هم تیبا را از رده خارج خواهند کرد که این اقدام کم‌نظیری است. برنامه‌ریزی برای معرفی 3 خودروی جدید در سال آینده انجام شده است و ما این اهداف و دستورالعمل را کنترل می‌کنیم.»
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به وجود مافیا خودرو اشاره کرد و گفت: «مافیا وجود دارد اما در جاهایی که شاید با تصور مردم متفاوت باشد یعنی ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است که با منافع مردم هم‌راستا نیست بنابراین وظیفه ما شناسایی اینها و حل مسائل است.»
وزیر صمت همچنین درباره آزادسازی واردات خودرو گفت: «ممنوع شدن واردات خودرو برای حمایت از صنعت خودرو نبود بلکه برای مدیریت تراز ارزی کشور بود. واردات خودرو در سال 97 به‌دلیل تراز ارزی کشور ممنوع شد چون در آن زمان تحریم‌ها اعمال شد و فروش نفت کاهش پیدا کرد و برای اینکه مصارف ارزی مدیریت شود واردات یک‌سری کالاها از جمله خودرو ممنوع شد و مصوبه آن تا اواخر اردیبهشت سال آینده به‌نوعی فرصت دارد و در دولت قصد نداریم آن را تمدید کنیم و به‌طور خودکار از اواخر اردیبهشت سال آینده واردات خودرو آزاد خواهد شد. در سنوات گذشته تا یکصد هزار خودرو واردات داشتیم فکر نمی‌کنم در سال آینده بیش از این تعداد واردات انجام شود. در کشور حدود یک‌میلیون و پانصد هزار تقاضا وجود دارد اما عرضه تولیدات داخل در این سال‌ها به یک‌میلیون رسیده است بنابراین این فاصله را خودروساز پوشش نداده است تا جلوی واردات را بگیرد.»
امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر صمت در پاسخ به این پرسش آیا بازار و صنعت خودرو کشور در سال آینده متحول خواهد شد یا خیر به «ابتکار» گفت: آنطور که گفته می‌شود برنامه‌های متنوعی برای بازار و صنعت خودرو در سال ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده است. اما درمیان امیدواری‌ها برای ساماندهی بازار و صنعت خودرو چند نکته وجود دارد که باید به آن اشاره کنیم و امیدوار باشیم که برخی چالش‌ها از بین برود تا بتوانیم شاهد یک‌سری تحول در بازار و صنعت باشیم. اولین مسئله نتیجه مذاکرات برجام است، به نظر می‌رسد اکثر مسئولان دولتی روی درآمد ارزی حاصل از احیای برجام و اتمام تحریم‌ها حساب باز کرده‌اند و بر اساس آن برنامه‌هایی را ارائه می‌دهند. در چهار سال گذشته وقتی که واردات خودرو ممنوع شد دلیل این کار را مشکلات ارزی عنوان کردند و تا جایی که من اطلاع دارم هنوز همان مشکلات ارزی بر جای خود باقی مانده است. در آن زمان به این نتیجه رسیدند که واردات متوقف شود پس اگر سال آینده توافقات صورت بگیرد و منابع ارزی به کشور وارد شود چه وزیر بگوید و چه نگوید واردات خودرو از سر گرفته خواهد شد اما اگر مشکلات منابع ارزی حل نشود هیچکس نمی‌تواند واردات خودرو را آزاد کند.
کاکایی در ادامه صحبت‌هایش به بررسی وضعیت بازار در صورت به نتیجه رسیدن برجام پرداخت و در این باره گفت: اگر منابع ارزی ایران برای سال آینده تأمین بشود با برنامه‌ای که برای بودجه سال بعد در نظر گرفته شده است ما با یک بیماری هلندی وحشتناک روبه‌رو خواهیم بود. به بیانی واضح‌تر در شرایط احیای برجام قیمت ارز کاهشی خواهد شد و از سوی دیگر واردات آزاد می‌شود و کالای مصرفی از جمله خودرو به سمت کشور سرازیر می‌شود. بنابراین بازار خودرو ظاهراً اوضاع خیلی خوبی خواهد داشت در آن شرایط مصرف‌کننده به راحتی می‌تواند بین گزینه‌ها انتخاب داشته باشد این در حالی است که کیفیت بالا و قیمت پایین خواهد آمد.
وی ادامه داد: اما بیایید طرف دیگر ماجرا را بررسی کنیم. اکنون طبق دستور حدود ۴۰ درصد هزینه پرسنل افزایش یافته است، در همین محدوده‌ها هزینه آب، برق و گاز بالا می‌رود و از سوی دیگر به دلیل جنگ میان روسیه و اکراین قیمت فولاد و آلومینیوم رو به افزایش است پس به طور حتمی هزینه تولید در سال آتی حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی قیمت‌ها باید افزایشی باشد اما به دلیل تأثیرپذیری بازار از مذاکرات قیمت‌ها نمی‌تواند بالا برود در این شرایط تولید خودرو در داخل کشور سرکوب خواهد شد. بنابراین با مشکل جدی در بازار روبه‌رو خواهیم شد. در مجموع ما چه بخواهیم و چه نخواهیم اگر تحریم‌ها و مشکلات ارزی ما حل شود بازار متحول خواهد شد. اما بعید می‌دانم که صنعت نیست متحول شود.
کاکایی با اشاره به برنامه‌ها برای افزایش تولید اظهار کرد: وقتی که می‌گویند تولید در سال آتی باید افزایش پیدا کند چند مسئله مطرح می‌شود. اکنون صنعت با مشکل کمبود نقدینگی روبه‌رو است و وقتی می‌گوییم تولید افزایش یابد یعنی نیاز به نقدینگی و مواد اولیه ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که ما در یکی دو سال اخیر با کمبود گاز، برق و حتی آب روبه‌رو بودیم و من بعید می‌دانم سال در ۱۴۰۱ به راحتی این مشکلات حل بشود. پس در صورتی که بخواهیم تولید را بیشتر کنیم نیاز برق و گاز در تولید را باید از کجا تأمین کنیم؟ لذا با برنامه‌های ارائه شده نمی‌توان منتظر تحول در صنعت خودرو بود چراکه این مسئله با یک علامت سؤال بزرگ روبه‌رو است.
اگر برجام شکست بخورد
کاکایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به ارزیابی وضعیت صنعت و بازار در شرایط شکست برجام پرداخت و گفت: اگر مذاکرات وین با شکست روبه‌رو شود می‌توان گفت هیچ کدام از برنامه‌ها و صحبت‌های وزیر در خصوص صنعت و بازار خودرو عملی نخواهد شد.
وی افزود: یکی از مشکلات بزرگی که ما داریم این است که مسئولان مدام در خصوص معلول‌ها دستور می‌دهند. ما با دستور نمی‌توانیم تولید خودرو را افزایش بدهیم. نمونه این صحبت را بارها شاهد بوده‌ایم، در ماه‌های اخیر مسئولان چند بار از شرکت‌های خودروسازی بازدید کردند در این بازدیدها بارها دستور دادند که خودروهای کف باید جمع شود آیا مشکل حل شد؟ خیر جل نشد، ما باید بدانیم که مشکلات با دستور حل نمی‌شود.
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: متاسفانه من در صحبت‌های وزیر صمت راه‌حلی برای رفع مشکلات ندیده‌ام. اگر قرار باشد که تحریم‌ها رفع شود و منابع ارزی افزایش یابد ربطی به برنامه‌ها نخواهد داشت و بازار در سال آینده به طور موقت متحول خواهد شد در غیر این صورت اگر اوضاع سیاسی اقتصادی ما مشخص نشود بازار نیز متحول نخواهد شد و باز هم ارتباطی به برنامه‌های در نظر گرفته شده ندارد.
کاکایی ادامه داد: متاسفانه اکنون راه‌حلی ارائه نمی‌شود و ما تنها شاهد دستور هستیم. این در حالی است که ما در صنعت خودروی ایران چالش‌های بسیاری داریم و اگر مذاکرات به نتیجه نرسد چالش‌های جدی‌تری در خصوص تأمین منابع ارز خواهیم داشت.
این کارشناس صنعت خودرو در جمع‌بندی حرف‌های خود گفت: همانطور که تاکید کردم اگر مذاکرات به نتیجه برسد بازار خودرو به طور موقت وضعیت خوبی پیدا خواهد کرد در غیر این‌صورت قیمت‌ها شتابان افزایشی خواهند شد. اما من آنچنان چشمم آب نمی‌خورد که صنعت خودرو در هر دو حالت که برجام به نتیجه برسد و یا به نتیجه نرسد با تحولی روبه‌رو باشد. این در حالی است که با دستوراتی که اخیراً برای صنعت خودرو صادر شده است می‌توان گفت که ما در سال آینده یک صنعت تیکه و پاره خواهیم داشت و در سال آینده به شدت معنی بیماری هلندی را درک خواهیم کرد.
وعده‌های جدید درباره خودرو
سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت شنبه شب (21 اسفندماه)، با حضور در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد: وزارت صمت برنامه دوساله برای بهبود وضع خودرو دارد که بعضی از طرح‌ها شش ماهه و یک‌ساله هستند و به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه‌کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره 2 ساله نیاز دارد تا به‌طور کامل بتوان این مسائل را حل کرد. او در ادامه سلسله‌وعده‌های بر زمین مانده وزارت صمت ادامه داده که از اواسط سال آینده به‌تدریج قرعه‌کشی حذف می‌شود و این‌طور نیست که از ابتدای سال 1401 قرعه‌کشی نداشته باشیم چون هنوز تولید در حال رشد است و با تقاضا فاصله دارد و برآورد ما این است که نیاز خودرو در ایران حداکثر 1 میلیون و 500 هزار دستگاه است. وی در بخش دیگری از سخنانش به افزایش تولید اشاره کرد و گفت: تولید خودرو در سال آینده 50 درصد افزایش خواهد داشت البته باید زیرساخت‌ها فراهم شود که یکی از زیرساخت‌ها، تأمین مالی زنجیره است و یکی دیگر از برنامه‌های این وزارتخانه در سال آینده این است که خودروهای 405 و سمند و خودروی تیبا از رده خارج شوند که این به نوبه خود اقدام کم‌نظیری است. فاطمی امین همچنین گفته است: برنامه‌ریزی برای معرفی 3 خودروی جدید در سال آینده انجام شده و ما این اهداف و دستورالعمل را کنترل می‌کنیم. وی درباره وجود مافیای خودرو هم گفته است: مافیا وجود دارد اما در جاهایی که شاید با تصور مردم متفاوت باشد. یعنی ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است که با منافع مردم هم‌راستا نیست بنابراین وظیفه ما شناسایی اینها و حل مسائل است.
.jpg)
رضا فاطمی امین اولین روز آبان در حاشیه افتتاح خط تولید تارا اتوماتیک وعده طراحی برنامه‌هایی برای نزولی شدن عدد و رقم‌ها در بازار خودرو را داده و از محسوس بودن کاهش قیمت‌ها تا پایان سال صحبت کرده بود. از زمان ارائه این وعده‌ها، نه‌تنها محصولات داخلی گران شده‌اند بلکه جهش قیمت برخی از مدل‌ها مثل پژو ۲۰۷ پانوراما اتوماتیک به ۱۲۰ میلیون تومان رسیده و آن را بیشتر از ۵۵۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌کنند. رشد قیمت دنا پلاس توربوشارژ اتوماتیک و تندر پلاس اتوماتیک باعث شده این محصولات به جمع خودروهای گران‌تر از نیم‌میلیارد اضافه شوند. تیپ‌های مختلف پراید و تیبا که ارزان‌ترین خودروهای داخلی محسوب می‌شوند، رشد قیمت ۲۰، ۳۰ میلیون تومانی را به ثبت رساندند. از همه جالب‌تر افزایش قیمت محصولات مونتاژی این دو کارخانه است. مثلاً پژو ۲۰۰۸ درحالی یک میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان فروخته می‌شود و طی این مدت ۱۷۰ میلیون تومان گران شده که دلار آزاد افت قیمت دوهزار تومانی داشته است.
فاطمی امین همچنین در روزهای آغاز به کارش، از تولید سه میلیون خودرو تا سال ۱۴۰۴ گفت و اعلام کرد که از این سه میلیون، یک میلیون دستگاه آن برای صادرات خواهد بود و 2 میلیون خودرو در سال برای مصرف داخل تولید خواهد کرد. او پس از اینکه توانست رأی اعتماد مجلس را بگیرد، از چند برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای ساماندهی بازار خودرو گفت.
پیش از صحبت‌های شنبه شب، آقای فاطمی امین در آخرین وعده‌های خود پنجم اسفندماه امسال اعلام کرد که سال آینده تورم عمومی کشور به هر میزانی که باشد، قیمت خودرو افزایش نخواهد یافت. وعده‌ای که بدون اصلاح ساختار قطعه‌سازی و زنجیره تأمین قطعات خودرو، عملیاتی نخواهد شد.
تعداد خودروهای کف رشد کرد
فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در واکنش به سخنان سید رضا فاطمی امین، وزیر صمت در خصوص افزایش 50 درصدی تولید خودرو در سال پیش رو به «اعتماد» گفت: از زمان روی کار آمدن ایشان در وزارت صمت شاهد وعده‌های زیادی بوده‌ایم که البته دلیل اجرایی نشدن این وعده‌ها هم کنار آمدن ایشان با افرادی است که همواره خواستار انحصار در صنعت خودرو هستند لذا هیچ‌کدام از وعده‌ها تا به امروز اجرایی نشده است.
این کارشناس خودرو با اشاره به برخی از وعده‌هایی که اجرایی نشدند، افزود: در حالی که قرار بود طبق وعده‌های ایشان خودروهای کف کارخانه جمع‌آوری شوند نه تنها این خودروها جمع نشدند بلکه تعداد آنها به 170 هزار خودرو رسیده است و رقم این خودروها بیشتر از قبل شد که کمتر نشد، همچنین قرار بر این بود که 50 درصد تولید خودرو تا پایان سال 1400 افزایش پیدا کند که این وعده هم عملیاتی نشد و امروز گفته می‌شود این برنامه برای سال 1401 اجرایی می‌شود.
زاوه ادامه داد: البته بنده معتقدم به چند دلیل رشد 50 درصدی خودرو باز هم شدنی نیست؛ اولین دلیل این است که منابع مالی این حجم از تولید فراهم نیست و از منابع مالی مهم‌تر این است که تأمین قطعه به صورت بینالمللی این روزها با مشکل مواجه است و حتی اگر هم برجام نهایی شود باز هم دنیا با بحران «چیپست» روبرو است و این بحران باعث شده که حتی برندهای بزرگ خودروسازی نیز امروز با مشکل مواجه شوند و ایران به جز این مساله با تحریم‌ها هم دست و پنجه نرم می‌کند.
قیمت خودرو آزاد شود قرعه‌کشی خود به خود برداشته می‌شود
این کارشناس خودرو با بیان اینکه بعید است که وعده‌های وزیر صمت برای سال 1401 عملیاتی شود ادامه داد: ایشان در بخشی از سخنان‌شان به برداشتن قرعه‌کشی اشاره کرده‌اند که البته تنها در صورتی که قیمت خودرو آزاد شود قرعه‌کشی‌ها هم خود به خود حذف خواهد شد.
او تصریح کرد: اگر حتی 5 میلیون دستگاه خودرو تولید شود اما فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار آزاد وجود داشته باشد مشخص است که عده‌ای در صف خرید کارخانه هستند، ضمن آنکه این موضوع را باید پذیرفت که تورم در ایران ریشه تولیدی ندارد و ریشه پولی و انضباط مالی دارد که در حوزه مسوولیت وزیر صمت نیست و در وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه باید به این موضوع رسیدگی شود و در این نهادها مشکل تورم قابل حل است.
زاوه در مورد از رده خارج کردن دو محصول ایران‌خودرو (405 و سمند) و یک خودروی سایپا (تیبا) در سال جدید نیز گفت: من هم معتقدم این خودروها باید از رده خارج شوند اما در شرایط کنونی به نظر می‌رسد این قضیه تنها یک پروپاگاندای خبری باشد و تنها اتفاقی که می‌افتد این است که قشر ضعیف جامعه قرار است دسترسی‌شان به این خودروها را هم از دست بدهند.
این کارشناس صنعت خودرو تصریح کرد: البته همانند تجربه‌های پیشین این خودروها هم از رده تولید خارج نمی‌شوند و تنها با یک اسم دیگری تولید می‌شوند مثلاً تیبا می‌شود «ساینا یا اطلس» که چندان فرقی هم نمی‌کنند یا خودروی 405 همان پژو پارس است و خودروی سورن هم همان سمند است و همان خودروهای گذشته را به دلیل اینکه اسمش فرق کرده مردم باید گران‌تر بخرند.
الزام بر حذف تصدی‌گری در حوزه خودرو
او خاطرنشان کرد: از آخرین محصول پر تیراژی که در ایران با اتاق جدید وارد شده 20 سال می‌گذرد و عمر تیبا هم حدود 13 سال است اما اشکال اصلی این است که وزیر صمت نباید برای خط تولید نظر بدهد چرا که این موضوع نهایت تصدی‌گری است و نباید در موضوع بنگاه‌داری ورود کند. به اعتقاد من ایشان رگولاتوری است که باید فضا را آزاد کند تا مشکلات خودرویی کشور حل شود.
زاوه در مورد مافیای خودرویی که وزیر صمت به آن اشاره کرده نیز گفت: به نظر می‌رسد این مافیا در بدنه وزارت صمت حضور دارند که در سازمانهای مختلف این وزارتخانه جابه‌جا می‌شوند و از معاونین و مدیرانی هستند که در این وزارتخانه می‌چرخند.
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه افزود: دولت تنها 6 درصد از سهام ایران‌خودرو را دارد و سؤال اینجاست که چرا باید از طرف سایر سهامداران نظر دهد و در حق 94 درصد سهامدار دیگر اجحاف شود و اعلام کند که فلان خودرو در خط تولید باشد یا نباشد؟
به گزارش کبنا، سید رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت با حضور در برنامه تلویزیونی به بررسی وضعیت بازار پرداخته و در خصوص برنامه‌های سال 1401 گفته است: «برنامه دوساله برای بهبود وضع خودرو داریم و بعضی از طرح‌ها شش‌ماهه و یک‌ساله است. به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه‌کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره 2 ساله نیاز دارد تا به‌طور کامل بتوانیم این مسائل را حل کنیم. تولید خودرو در سال آینده 50 درصد افزایش خواهد داشت البته باید زیرساخت‌ها فراهم شود و یکی از زیرساخت‌ها، تأمین مالی زنجیره است.»
وزیر صمت افزود: «ایران خودرو در سال آینده خودروهای 405 و سمند و سایپا هم تیبا را از رده خارج خواهند کرد که این اقدام کم‌نظیری است. برنامه‌ریزی برای معرفی 3 خودروی جدید در سال آینده انجام شده است و ما این اهداف و دستورالعمل را کنترل می‌کنیم.»
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به وجود مافیا خودرو اشاره کرد و گفت: «مافیا وجود دارد اما در جاهایی که شاید با تصور مردم متفاوت باشد یعنی ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است که با منافع مردم هم‌راستا نیست بنابراین وظیفه ما شناسایی اینها و حل مسائل است.»
وزیر صمت همچنین درباره آزادسازی واردات خودرو گفت: «ممنوع شدن واردات خودرو برای حمایت از صنعت خودرو نبود بلکه برای مدیریت تراز ارزی کشور بود. واردات خودرو در سال 97 به‌دلیل تراز ارزی کشور ممنوع شد چون در آن زمان تحریم‌ها اعمال شد و فروش نفت کاهش پیدا کرد و برای اینکه مصارف ارزی مدیریت شود واردات یک‌سری کالاها از جمله خودرو ممنوع شد و مصوبه آن تا اواخر اردیبهشت سال آینده به‌نوعی فرصت دارد و در دولت قصد نداریم آن را تمدید کنیم و به‌طور خودکار از اواخر اردیبهشت سال آینده واردات خودرو آزاد خواهد شد. در سنوات گذشته تا یکصد هزار خودرو واردات داشتیم فکر نمی‌کنم در سال آینده بیش از این تعداد واردات انجام شود. در کشور حدود یک‌میلیون و پانصد هزار تقاضا وجود دارد اما عرضه تولیدات داخل در این سال‌ها به یک‌میلیون رسیده است بنابراین این فاصله را خودروساز پوشش نداده است تا جلوی واردات را بگیرد.»
امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر صمت در پاسخ به این پرسش آیا بازار و صنعت خودرو کشور در سال آینده متحول خواهد شد یا خیر به «ابتکار» گفت: آنطور که گفته می‌شود برنامه‌های متنوعی برای بازار و صنعت خودرو در سال ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده است. اما درمیان امیدواری‌ها برای ساماندهی بازار و صنعت خودرو چند نکته وجود دارد که باید به آن اشاره کنیم و امیدوار باشیم که برخی چالش‌ها از بین برود تا بتوانیم شاهد یک‌سری تحول در بازار و صنعت باشیم. اولین مسئله نتیجه مذاکرات برجام است، به نظر می‌رسد اکثر مسئولان دولتی روی درآمد ارزی حاصل از احیای برجام و اتمام تحریم‌ها حساب باز کرده‌اند و بر اساس آن برنامه‌هایی را ارائه می‌دهند. در چهار سال گذشته وقتی که واردات خودرو ممنوع شد دلیل این کار را مشکلات ارزی عنوان کردند و تا جایی که من اطلاع دارم هنوز همان مشکلات ارزی بر جای خود باقی مانده است. در آن زمان به این نتیجه رسیدند که واردات متوقف شود پس اگر سال آینده توافقات صورت بگیرد و منابع ارزی به کشور وارد شود چه وزیر بگوید و چه نگوید واردات خودرو از سر گرفته خواهد شد اما اگر مشکلات منابع ارزی حل نشود هیچکس نمی‌تواند واردات خودرو را آزاد کند.
کاکایی در ادامه صحبت‌هایش به بررسی وضعیت بازار در صورت به نتیجه رسیدن برجام پرداخت و در این باره گفت: اگر منابع ارزی ایران برای سال آینده تأمین بشود با برنامه‌ای که برای بودجه سال بعد در نظر گرفته شده است ما با یک بیماری هلندی وحشتناک روبه‌رو خواهیم بود. به بیانی واضح‌تر در شرایط احیای برجام قیمت ارز کاهشی خواهد شد و از سوی دیگر واردات آزاد می‌شود و کالای مصرفی از جمله خودرو به سمت کشور سرازیر می‌شود. بنابراین بازار خودرو ظاهراً اوضاع خیلی خوبی خواهد داشت در آن شرایط مصرف‌کننده به راحتی می‌تواند بین گزینه‌ها انتخاب داشته باشد این در حالی است که کیفیت بالا و قیمت پایین خواهد آمد.
وی ادامه داد: اما بیایید طرف دیگر ماجرا را بررسی کنیم. اکنون طبق دستور حدود ۴۰ درصد هزینه پرسنل افزایش یافته است، در همین محدوده‌ها هزینه آب، برق و گاز بالا می‌رود و از سوی دیگر به دلیل جنگ میان روسیه و اکراین قیمت فولاد و آلومینیوم رو به افزایش است پس به طور حتمی هزینه تولید در سال آتی حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی قیمت‌ها باید افزایشی باشد اما به دلیل تأثیرپذیری بازار از مذاکرات قیمت‌ها نمی‌تواند بالا برود در این شرایط تولید خودرو در داخل کشور سرکوب خواهد شد. بنابراین با مشکل جدی در بازار روبه‌رو خواهیم شد. در مجموع ما چه بخواهیم و چه نخواهیم اگر تحریم‌ها و مشکلات ارزی ما حل شود بازار متحول خواهد شد. اما بعید می‌دانم که صنعت نیست متحول شود.
کاکایی با اشاره به برنامه‌ها برای افزایش تولید اظهار کرد: وقتی که می‌گویند تولید در سال آتی باید افزایش پیدا کند چند مسئله مطرح می‌شود. اکنون صنعت با مشکل کمبود نقدینگی روبه‌رو است و وقتی می‌گوییم تولید افزایش یابد یعنی نیاز به نقدینگی و مواد اولیه ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت. این در حالی است که ما در یکی دو سال اخیر با کمبود گاز، برق و حتی آب روبه‌رو بودیم و من بعید می‌دانم سال در ۱۴۰۱ به راحتی این مشکلات حل بشود. پس در صورتی که بخواهیم تولید را بیشتر کنیم نیاز برق و گاز در تولید را باید از کجا تأمین کنیم؟ لذا با برنامه‌های ارائه شده نمی‌توان منتظر تحول در صنعت خودرو بود چراکه این مسئله با یک علامت سؤال بزرگ روبه‌رو است.
اگر برجام شکست بخورد
کاکایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به ارزیابی وضعیت صنعت و بازار در شرایط شکست برجام پرداخت و گفت: اگر مذاکرات وین با شکست روبه‌رو شود می‌توان گفت هیچ کدام از برنامه‌ها و صحبت‌های وزیر در خصوص صنعت و بازار خودرو عملی نخواهد شد.
وی افزود: یکی از مشکلات بزرگی که ما داریم این است که مسئولان مدام در خصوص معلول‌ها دستور می‌دهند. ما با دستور نمی‌توانیم تولید خودرو را افزایش بدهیم. نمونه این صحبت را بارها شاهد بوده‌ایم، در ماه‌های اخیر مسئولان چند بار از شرکت‌های خودروسازی بازدید کردند در این بازدیدها بارها دستور دادند که خودروهای کف باید جمع شود آیا مشکل حل شد؟ خیر جل نشد، ما باید بدانیم که مشکلات با دستور حل نمی‌شود.
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: متاسفانه من در صحبت‌های وزیر صمت راه‌حلی برای رفع مشکلات ندیده‌ام. اگر قرار باشد که تحریم‌ها رفع شود و منابع ارزی افزایش یابد ربطی به برنامه‌ها نخواهد داشت و بازار در سال آینده به طور موقت متحول خواهد شد در غیر این صورت اگر اوضاع سیاسی اقتصادی ما مشخص نشود بازار نیز متحول نخواهد شد و باز هم ارتباطی به برنامه‌های در نظر گرفته شده ندارد.
کاکایی ادامه داد: متاسفانه اکنون راه‌حلی ارائه نمی‌شود و ما تنها شاهد دستور هستیم. این در حالی است که ما در صنعت خودروی ایران چالش‌های بسیاری داریم و اگر مذاکرات به نتیجه نرسد چالش‌های جدی‌تری در خصوص تأمین منابع ارز خواهیم داشت.
این کارشناس صنعت خودرو در جمع‌بندی حرف‌های خود گفت: همانطور که تاکید کردم اگر مذاکرات به نتیجه برسد بازار خودرو به طور موقت وضعیت خوبی پیدا خواهد کرد در غیر این‌صورت قیمت‌ها شتابان افزایشی خواهند شد. اما من آنچنان چشمم آب نمی‌خورد که صنعت خودرو در هر دو حالت که برجام به نتیجه برسد و یا به نتیجه نرسد با تحولی روبه‌رو باشد. این در حالی است که با دستوراتی که اخیراً برای صنعت خودرو صادر شده است می‌توان گفت که ما در سال آینده یک صنعت تیکه و پاره خواهیم داشت و در سال آینده به شدت معنی بیماری هلندی را درک خواهیم کرد.
وعده‌های جدید درباره خودرو
سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت شنبه شب (21 اسفندماه)، با حضور در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد: وزارت صمت برنامه دوساله برای بهبود وضع خودرو دارد که بعضی از طرح‌ها شش ماهه و یک‌ساله هستند و به مردم اطمینان می‌دهیم از اواسط سال آینده بسیاری از مسائل در زمینه قرعه‌کشی، کیفیت و موضوعات دیگر یک به یک حل خواهد شد ولی یک دوره 2 ساله نیاز دارد تا به‌طور کامل بتوان این مسائل را حل کرد. او در ادامه سلسله‌وعده‌های بر زمین مانده وزارت صمت ادامه داده که از اواسط سال آینده به‌تدریج قرعه‌کشی حذف می‌شود و این‌طور نیست که از ابتدای سال 1401 قرعه‌کشی نداشته باشیم چون هنوز تولید در حال رشد است و با تقاضا فاصله دارد و برآورد ما این است که نیاز خودرو در ایران حداکثر 1 میلیون و 500 هزار دستگاه است. وی در بخش دیگری از سخنانش به افزایش تولید اشاره کرد و گفت: تولید خودرو در سال آینده 50 درصد افزایش خواهد داشت البته باید زیرساخت‌ها فراهم شود که یکی از زیرساخت‌ها، تأمین مالی زنجیره است و یکی دیگر از برنامه‌های این وزارتخانه در سال آینده این است که خودروهای 405 و سمند و خودروی تیبا از رده خارج شوند که این به نوبه خود اقدام کم‌نظیری است. فاطمی امین همچنین گفته است: برنامه‌ریزی برای معرفی 3 خودروی جدید در سال آینده انجام شده و ما این اهداف و دستورالعمل را کنترل می‌کنیم. وی درباره وجود مافیای خودرو هم گفته است: مافیا وجود دارد اما در جاهایی که شاید با تصور مردم متفاوت باشد. یعنی ما یک شبکه‌هایی داریم که منافع اینها اجازه نمی‌دهد که اتفاقات خوبی بیفتد و یک منافعی شکل گرفته است که با منافع مردم هم‌راستا نیست بنابراین وظیفه ما شناسایی اینها و حل مسائل است.
رضا فاطمی امین اولین روز آبان در حاشیه افتتاح خط تولید تارا اتوماتیک وعده طراحی برنامه‌هایی برای نزولی شدن عدد و رقم‌ها در بازار خودرو را داده و از محسوس بودن کاهش قیمت‌ها تا پایان سال صحبت کرده بود. از زمان ارائه این وعده‌ها، نه‌تنها محصولات داخلی گران شده‌اند بلکه جهش قیمت برخی از مدل‌ها مثل پژو ۲۰۷ پانوراما اتوماتیک به ۱۲۰ میلیون تومان رسیده و آن را بیشتر از ۵۵۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌کنند. رشد قیمت دنا پلاس توربوشارژ اتوماتیک و تندر پلاس اتوماتیک باعث شده این محصولات به جمع خودروهای گران‌تر از نیم‌میلیارد اضافه شوند. تیپ‌های مختلف پراید و تیبا که ارزان‌ترین خودروهای داخلی محسوب می‌شوند، رشد قیمت ۲۰، ۳۰ میلیون تومانی را به ثبت رساندند. از همه جالب‌تر افزایش قیمت محصولات مونتاژی این دو کارخانه است. مثلاً پژو ۲۰۰۸ درحالی یک میلیارد و ۱۲۰ میلیون تومان فروخته می‌شود و طی این مدت ۱۷۰ میلیون تومان گران شده که دلار آزاد افت قیمت دوهزار تومانی داشته است.
فاطمی امین همچنین در روزهای آغاز به کارش، از تولید سه میلیون خودرو تا سال ۱۴۰۴ گفت و اعلام کرد که از این سه میلیون، یک میلیون دستگاه آن برای صادرات خواهد بود و 2 میلیون خودرو در سال برای مصرف داخل تولید خواهد کرد. او پس از اینکه توانست رأی اعتماد مجلس را بگیرد، از چند برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای ساماندهی بازار خودرو گفت.
پیش از صحبت‌های شنبه شب، آقای فاطمی امین در آخرین وعده‌های خود پنجم اسفندماه امسال اعلام کرد که سال آینده تورم عمومی کشور به هر میزانی که باشد، قیمت خودرو افزایش نخواهد یافت. وعده‌ای که بدون اصلاح ساختار قطعه‌سازی و زنجیره تأمین قطعات خودرو، عملیاتی نخواهد شد.
تعداد خودروهای کف رشد کرد
فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو در واکنش به سخنان سید رضا فاطمی امین، وزیر صمت در خصوص افزایش 50 درصدی تولید خودرو در سال پیش رو به «اعتماد» گفت: از زمان روی کار آمدن ایشان در وزارت صمت شاهد وعده‌های زیادی بوده‌ایم که البته دلیل اجرایی نشدن این وعده‌ها هم کنار آمدن ایشان با افرادی است که همواره خواستار انحصار در صنعت خودرو هستند لذا هیچ‌کدام از وعده‌ها تا به امروز اجرایی نشده است.
این کارشناس خودرو با اشاره به برخی از وعده‌هایی که اجرایی نشدند، افزود: در حالی که قرار بود طبق وعده‌های ایشان خودروهای کف کارخانه جمع‌آوری شوند نه تنها این خودروها جمع نشدند بلکه تعداد آنها به 170 هزار خودرو رسیده است و رقم این خودروها بیشتر از قبل شد که کمتر نشد، همچنین قرار بر این بود که 50 درصد تولید خودرو تا پایان سال 1400 افزایش پیدا کند که این وعده هم عملیاتی نشد و امروز گفته می‌شود این برنامه برای سال 1401 اجرایی می‌شود.
زاوه ادامه داد: البته بنده معتقدم به چند دلیل رشد 50 درصدی خودرو باز هم شدنی نیست؛ اولین دلیل این است که منابع مالی این حجم از تولید فراهم نیست و از منابع مالی مهم‌تر این است که تأمین قطعه به صورت بینالمللی این روزها با مشکل مواجه است و حتی اگر هم برجام نهایی شود باز هم دنیا با بحران «چیپست» روبرو است و این بحران باعث شده که حتی برندهای بزرگ خودروسازی نیز امروز با مشکل مواجه شوند و ایران به جز این مساله با تحریم‌ها هم دست و پنجه نرم می‌کند.
قیمت خودرو آزاد شود قرعه‌کشی خود به خود برداشته می‌شود
این کارشناس خودرو با بیان اینکه بعید است که وعده‌های وزیر صمت برای سال 1401 عملیاتی شود ادامه داد: ایشان در بخشی از سخنان‌شان به برداشتن قرعه‌کشی اشاره کرده‌اند که البته تنها در صورتی که قیمت خودرو آزاد شود قرعه‌کشی‌ها هم خود به خود حذف خواهد شد.
او تصریح کرد: اگر حتی 5 میلیون دستگاه خودرو تولید شود اما فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار آزاد وجود داشته باشد مشخص است که عده‌ای در صف خرید کارخانه هستند، ضمن آنکه این موضوع را باید پذیرفت که تورم در ایران ریشه تولیدی ندارد و ریشه پولی و انضباط مالی دارد که در حوزه مسوولیت وزیر صمت نیست و در وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه باید به این موضوع رسیدگی شود و در این نهادها مشکل تورم قابل حل است.
زاوه در مورد از رده خارج کردن دو محصول ایران‌خودرو (405 و سمند) و یک خودروی سایپا (تیبا) در سال جدید نیز گفت: من هم معتقدم این خودروها باید از رده خارج شوند اما در شرایط کنونی به نظر می‌رسد این قضیه تنها یک پروپاگاندای خبری باشد و تنها اتفاقی که می‌افتد این است که قشر ضعیف جامعه قرار است دسترسی‌شان به این خودروها را هم از دست بدهند.
این کارشناس صنعت خودرو تصریح کرد: البته همانند تجربه‌های پیشین این خودروها هم از رده تولید خارج نمی‌شوند و تنها با یک اسم دیگری تولید می‌شوند مثلاً تیبا می‌شود «ساینا یا اطلس» که چندان فرقی هم نمی‌کنند یا خودروی 405 همان پژو پارس است و خودروی سورن هم همان سمند است و همان خودروهای گذشته را به دلیل اینکه اسمش فرق کرده مردم باید گران‌تر بخرند.
الزام بر حذف تصدی‌گری در حوزه خودرو
او خاطرنشان کرد: از آخرین محصول پر تیراژی که در ایران با اتاق جدید وارد شده 20 سال می‌گذرد و عمر تیبا هم حدود 13 سال است اما اشکال اصلی این است که وزیر صمت نباید برای خط تولید نظر بدهد چرا که این موضوع نهایت تصدی‌گری است و نباید در موضوع بنگاه‌داری ورود کند. به اعتقاد من ایشان رگولاتوری است که باید فضا را آزاد کند تا مشکلات خودرویی کشور حل شود.
زاوه در مورد مافیای خودرویی که وزیر صمت به آن اشاره کرده نیز گفت: به نظر می‌رسد این مافیا در بدنه وزارت صمت حضور دارند که در سازمانهای مختلف این وزارتخانه جابه‌جا می‌شوند و از معاونین و مدیرانی هستند که در این وزارتخانه می‌چرخند.
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه افزود: دولت تنها 6 درصد از سهام ایران‌خودرو را دارد و سؤال اینجاست که چرا باید از طرف سایر سهامداران نظر دهد و در حق 94 درصد سهامدار دیگر اجحاف شود و اعلام کند که فلان خودرو در خط تولید باشد یا نباشد؟
