وضعیت فوق‌بحرانی فرونشست زمین در کهگیلویه و بویراحمد / آرش مصلح: وجود 3500 حلقه چاه در استان وضعیت استان را نامناسب کرده است / راهکار جلوگیری از فرونشست زمین چیست؟

کبنا ؛فرونشست زمین به عوامل متعددی بستگی دارد که سبب فرو رفتن ناگهانی یا تدریجی زمین می‌شود. برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث شده تا بیش از یک میلیون هکتار از زمین‌های مناطق مختلف کشور فرونشست کند. برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، نفت و گاز، هدررفت میزان زیاد آب، حفر تونل، شیوه‌های نادرست کشاورزی و آب شدگی یخ‌ها از جمله مهم‌ترین دلایل فرونشست زمین است. در استان کهگیلویه و بویراحمد سه هزار و 500 حلقه چاه وجود دارد و اگر همین رویه ادامه پیدا کند، شرایط استان کهگیلویه و بویراحمد بحرانی شاید هم فوق‌بحرانی شود. آرش مصلح مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد نسخه درمان فرونشست دشت‌های استان را کاهش بهره‌برداری از چاه و اجرای طرح‌های سدسازی می‌داند.
به گزارش کبنا نیوز، مصلح به استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی اشاره می‌کند و می‌گوید: این استان تنها استانی است که دشت‌های آن آزاد است و هنوز به مرحله بحرانی و فوق‌بحرانی نرسیده است؛ یعنی در کشور سه نوع دشت‌های آزاد، ممنوعه و ممنوعه بحرانی وجود دارد.
آرش مصلح ابراز کرد: در این استان چون مدیریت آب به‌درستی انجام‌گرفته است کمترین کسری آب مخزن زیرزمینی کشور را داریم؛ اما چون تعداد بهره‌برداران آب زیاد شده است و سه هزار و ۵۰۰ حلقه چاه در استان وجود دارد، وضعیت نامناسب است.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی نسخه استان دیگر چاه نیست و استفاده از بارش‌ها و مهار آب‌های روان است اگر می‌خواهیم وضعیت دشت‌های استان بحرانی و فوق‌بحرانی نشود باید طرح‌های سدسازی و انتقال آب همچون سد تنگ سرخ، آبریز، دهدشت غربی، امامزاده جعفر، تنگ انگشترک، سقاوه و سرپری تکمیل شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان کرد: با تکمیل این طرح‌ها کشاورزی دیگر نیاز به استفاده از چاه آب ندارد البته اگر پروژه‌های آب استان تکمیل نشوند احساس خطر جدی برای منابع آب زیرزمینی می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: اگر پروژه‌های نیمه‌تمام طرح‌های آب استان تمام شوند دیگر کشاورزان حاضر به استفاده از چاه نیستند و هم اینک آب منطقه‌ای استان ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل ۶۰ طرح در حال اجرا و موردمطالعه نیاز دارد.
وی تأکید کرد: اگر این اعتبار تخصیص یابد، در مدت یک سال استان قادر است درآمدزایی کند و این پول را به استان برگرداند درحالی‌که نرم دنیا چهار سال برای برگشت سرمایه است.
مصلح ابراز کرد: ما محتاج همکاری کشاورزان در استان هستیم تا ۱۶ دشت استان به شرایط بحرانی نرسند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد افزود: این استان تا به امروز به واسطه هفت طرح کنترل سیلاب، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار، نصب کنتور بر روی چاه و تغذیه مصنوعی توانسته مانع از وضعیت بحرانی دشت‌های استان شود، همین طرح‌ها سبب شده سیلاب کنترل و به سفره‌های زیرزمینی تزریق شوند.
نکته مهم این است که ۱۰ درصد بارش‌ها را این استان دارد اما این بارش‌ها در چهار ماهی اتفاق می‌افتد که نیاز زیادی نداریم، بنابراین سدهای استان، می‌تواند در زمینه مهار آب و استفاده در زمان مناسب کمک شایانی برای رفع تنش آبی و تأمین آب صنعت و کشاورزی کمک شایانی کند.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ هیچ زیرساخت حوزه آب در استان وجود نداشت؛ اما هم اکنون باوجود ۲ سد در حال بهره‌برداری کوثر و شاه قاسم، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت کهگیلویه و بویراحمد و استان‌های مجاور زیرپوشش آب آشامیدنی هستند.
مصلح تأکید کرد: ۱۶ هزار هکتار شبکه آبیاری در این استان وجود دارد که به‌جای چاه از آب کنترل شده رودخانه‌ها استفاده می‌کنند.
بحران فرونشست دشت‌های کهگیلویه
رئیس اداره منابع آب شهرستان‌های کهگیلویه و لنده گفت: بر اساس ارزیابی کارشناسان اکثر دشت‌های کهگیلویه در شرایط بحرانی فرونشست هستند.
سید هادی خاضعی با اشاره به افت سطح ایستابی دشت‌های این شهرستان، ادامه داد: باتوجه‌به کاهش بارش‌ها و به‌تبع آن عدم تغذیه آبخوان‌های شهرستان و همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، شاهد افت سطح ایستابی در همه‌ی دشت‌های شهرستان هستیم.
وی تصریح کرد: طبق تأکیدات و گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، سقف کف شکنی برای چاه‌های کشاورزی در مناطقی که به لحاظ فرونشست بحرانی یا بسیار شدید هستند ممنوع شده است.
خاضعی ادامه داد: براین‌اساس نیز وزارت نیرو به شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌های سراسر کشور این دستورالعمل را ابلاغ کرده که از کف شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق بحرانی جلوگیری شود.
رئیس اداره منابع آب شهرستان‌های کهگیلویه و لنده با بیان اینکه باتوجه‌به دستورالعمل فوق، کف شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق مذکور ممنوع اعلام شده است، تأکید کرد: تا رفع این فرونشست‌ها این ممنوعیت‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
خاضعی به اقدامات حفاظتی در بخش آب اشاره کرد و از اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی به‌عنوان اقدام تأثیرگذار در راستای صیانت از منابع آب شهرستان نام برد.
وی تصریح کرد: بخشی از این اقدامات شامل انسداد و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از کف شکنی‌های چاه‌های مجاز، نصب کنتورهای هوشمند و حجمی، استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، اجرای پروژه تغذیه مصنوعی و بخش سیلاب، برگزاری مستمر جلسات شورای حفاظت شهرستان است.
کسری ۴۱ میلیون مترمکعبی آب سفره‌های زیرزمینی
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: بر اساس آخرین پایش‌های صورت‌گرفته سفره‌های زیرزمینی دشت‌های استان ۴۱ میلیون مترمکعب کسری آب دارد.
روح‌الله اسدپور اظهار داشت: امامزاده جعفر، لیشتر، دشت باشت، دشت روم، کلاچو، برمامیون و ممبی از مهم‌ترین دشت‌های استان هستند که در زمان حاضر وضعیت آب سفره‌های زیرزمینی دشت‌های باشت، لیشتر و دشت روم بهبودیافته اما سفره‌های زیرزمینی ۶ دشت دیگر کهگیلویه و بویراحمد به دلیل خشکسالی، اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و استفاده‌های غیرمجاز با افت مواجه است.