کبنانیوز - میزان مشارکت را شفاف اعلام می‌کنیم

امیدواریم هیئت مرکزی مبنا را بر این بگذارد که حقی از فردی ضایع نشود. من کاری به اصلاح‌طلب، اصولگرا و اعتدالی ندارم، بلکه می‌گویم هر آدمی فی‌نفسه حقی دارد و اجازه نداریم این حق را ضایع کنیم؛ حقی که رهبری نظام آن را حق‌الناس می‌دانند. اما اگر واقعاً تخلفی اثبات‌شده صورت گرفته است، باید برخورد شود و اصلاح‌طلب و اصولگرا هم ندارد.

ثبت‌نام داوطلبان سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری از روز 21 اردیبهشت در حالی آغاز شد که همه‌گیری کرونا در کشور احتمالاً در کیفیت این دوره از انتخابات تأثیرگذار خواهد بود. علاوه‌برآن مصوبه جدید شورای نگهبان که برای داوطلبان شروطی را معین کرده و دستور رئیس‌جمهور مبنی‌بر اجرای قانون فعلی، فضای ثبت‌نام را تحت تأثیر قرار داده است؛ هرچند وزارت کشور در اطلاعیه‌ای که روز دوشنبه هفته قبل منتشر کرده است، اعلام کرد ملاک ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری مواد ۳۵ و ۵۵ قانون انتخابات است و البته در تعامل بین مجریان و ناظران انتخابات و در اجرای ماده ۵۹ قانون، اسناد و مدارک داوطلبان را در اختیار شورای نگهبان قرار خواهد داد. گفت‌وگو با جمال عرف، رئیس ستاد انتخابات، سه روز قبل از شروع ثبت‌نام داوطلبان صورت گرفت؛ چگونگی برگزاری انتخابات در دوران کرونا، حاشیه‌های ثبت‌نام داوطلبان شورای شهر و روستا و همچنین فضای کلی کشور برای برگزاری انتخابات 28 خرداد از مواردی بود که ایشان درباره آن سخن گفت.
با یک سؤال کلی شروع می‌کنم، با توجه به شیوع کرونا هیچ راهی نداشت انتخابات زمان دیگری برگزار شود؟
براساس قانون فرجه زمانی دولت دوازدهم در مرداد ماه به پایان می‌رسد. در قانون آمده است تقویم انتخابات باید به گونه‌ای تنظیم شود که هیچ زمانی کشور بدون دولت نباشد. در قانون اساسی نیز پیش‌بینی نشده که یک دولت به هر دلیلی امتداد پیدا کند؛ به این معنی که دولت زمان تعریف‌شده‌ای دارد و از زمان تنفیذ و تحلیف، کار خود را آغاز می‌کند و همان زمان کار دولت قبلی به پایان می‌رسد. پس ما تقویم انتخاباتی را بر همین اساس تعریف و تنظیم کردیم.
درباره ویروس کرونا، باید به این نکته توجه داشت که ما تنها کشوری نیستیم که با آن درگیر هستیم و در همین مدت ده‌ها مورد انتخابات اعم از ریاست‌جمهوری، پارلمان و همه‌پرسی در کشورهای مختلف برگزار شده است پس ما هیچ حجتی نداریم که چون کرونا وجود دارد انتخابات برگزار نکنیم؛ بنابراین ما نه به لحاظ قانونی و نه به لحاظ شیوع بیماری کرونا اجازه نداشتیم انتخابات را به تعویق بیندازیم. ما همه پروتکل‌هایی را که کشورهای آمریکا، روسیه، کره جنوبی و دیگر کشورها برای انتخابات خود اعمال کردند، از وزارت خارجه گرفته و بررسی کردیم. البته ما چند مسئله ساختاری داریم که نمی‌توانیم مانند آنها عمل کنیم؛ مثلاً در قانون ما «رأی‌گیری پستی» پیش‌بینی نشده است؛ اما در آمریکا یک فرجه زمانی حدوداً یک‌ماهه را برای آرای پستی گذاشتند که اتفاقاً همان هم منشأ دعوا بین جو بایدن و دونالد ترامپ شد. بعضی کشورهای دیگر، زمان انتخابات را بیشتر کردند که باز ما به لحاظ قانونی چنین اجازه‌ای را که روز انتخابات را به دو یا سه روز افزایش دهیم، نداریم. به جز این چند مورد که ما قانونا نمی‌توانیم انجام دهیم، بقیه پروتکل‌ها را مانند آنها عمل خواهیم کرد؛ یعنی وقتی فرد وارد شعبه انتخاباتی شد، همه پروتکل‌های بهداشتی اعم از فاصله اجتماعی گرفته تا مواد ضدعفونی و ماسک و... رعایت خواهد شد. اکنون شیب موج جدید کرونا رو به پایین است. اگر بتوانیم این شیب را حفظ کنیم و کشور در خردادماه درگیر یک موج جدید نشود، انتخابات با آمادگی کامل برگزار خواهد شد.
البته فقط یک بخش انتخابات، روز 28 خرداد و روز رأی‌گیری است، روزهای ثبت‌نام و تبلیغات هم هست که باید پروتکل‌ها را رعایت کنیم. البته مهم‌ترین دغدغه ما زمان 20 روزه تبلیغات است که بخش عمده‌ای از پروتکل‌های ما را شامل می‌شود و قرار است با نامزدهای نهایی جلساتی گذاشته شود و پروتکل‌ها به آنها اعلام شود. امیدواریم که در آن 20 روز همه مسائل رعایت شود و به امید خدا انتخاباتی در شأن مردم و کشور برگزار شود.

شما در برگزاری انتخابات دو دغدغه دارید؛ هم مردمی که برای رأی‌دادن مراجعه می‌کنند و هم افرادی که این سمت میز باید انتخابات را برگزار کنند و رأی‌شماری کنند. شما انتخابات آمریکا را مثال زدید؛ اما آنها رأی‌گیری و رأی‌شماری را به صورت الکترونیکی برگزار می‌کنند. فکر نمی‌کنید اگر مجلس، دولت و شورای نگهبان، قانون انتخابات و الکترونیکی برگزارشدن آن را به سرانجام می‌رساندند، اکنون چنین مشکلاتی و محدودیت‌هایی نداشتیم؟
ببینید! ما از حدود چهار سال پیش از حدود 33 هزار دستگاه صندوق رأی الکترونیک استفاده می‌کنیم. در انتخابات شوراهای شهر و روستای گذشته در 139 شهر از صندوق‌های الکترونیک استفاده شد و در این دوره با توافق هیئت مرکزی نظارت مجلس قرار شد به جای آن شهرها، صندوق‌های الکترونیک در کلان‌شهرها، مراکز استان‌ها و برخی از شهرها استفاده شود.
حرف شما درست است، به هر حال ساخت این دستگاه‌ها فرایندی زمان‌بر است. در سال 98 هم که از دستگاه‌های احراز هویت استفاده کردیم، ساخت آن زمان زیادی طول کشید. وزارت کشور اعلام کرد آمادگی دارد 40 هزار دستگاه دیگر نیز تولید کند، اما هزینه زیادی لازم داشت. نامه‌ای از سوی وزیر کشور برای رئیس‌جمهوری فرستاده شد، ایشان گفتند مجوزهای لازم را گرفته‌اید؟ چون نگران بودند این هزینه زیاد پرداخت شود، اما در نهایت اجازه استفاده از دستگاه‌ها داده نشود. آماده‌سازی صندوق‌ها نیز به یک سال زمان دارد؛ وگرنه ما این آمادگی را داشتیم که انتخابات شوراها را در 70 هزار شعبه سراسر کشور به‌صورت الکترونیک برگزار کنیم که گامی جدی در تحقق بند 12 سیاست کلی انتخابات بود.
این موضوع از آرزوهایی است که امیدواریم در آینده تحقق پیدا کند. به هر حال جامعه تغییر کرده و تعداد افراد تحصیلکرده افزایش یافته و همچنین از فناوری‌های جدید برای انتخابات استفاده می‌شود. سرعت، دقت و شفافیت چیزی است که ما در انتخابات به آن نیاز داریم. در شرایط کرونا، سلامتی عوامل برگزاری انتخابات مهم است. حدود 500 هزار نفر از عوامل اجرائی پای صندوق‌ها هستند که فرهنگی، کارمند، دانشجو و... هستند و داوطلبانه کار می‌کنند که سلامتی آنها برای ما مهم است. اگر دو نفر آلوده شوند، همه شعبه بیمار خواهند شد. اگر امکان برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک وجود داشت، خیلی خوب بود، اما فعلاً ما با همین شرایط موجود عمل می‌کنیم.
اخیراً شورای نگهبان برای داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری مصوبه‌ای را ابلاغ کرده است. قاعده این است که قانون را رئیس‌جمهور ابلاغ کند. شما به‌عنوان متولی برگزاری انتخابات چه نظری دارید؟
آن چیزی را که قانون است و به ما ابلاغ شود، عمل خواهیم کرد. هرچه از سوی دولت به ما ابلاغ شود، مبنای کار ما خواهد بود و به آن عمل می‌کنیم.
ببینید، نکته‌ای صرف‌نظر از این مصوبه وجود دارد که آیا شرایط ثبت‌نام ما برای انتخابات ریاست‌جمهوری مناسب است یا خیر؟ بنده به‌عنوان کارشناس می‌گویم شرایط مناسبی نیست. برای مثال، قانون موجود هیچ قیدی از لحاظ سن و تحصیلات کاندیداها ندارد، اما قیود کیفی دارد. اگر بخواهیم بر اساس قانون قبلی عمل کنیم، هر فردی می‌تواند ثبت‌نام کند و ما موظف هستیم او را ثبت‌نام کنیم چون حق شهروندی او است.

اگر به یاد داشته باشید، برخی با یک شمایل و لباس‌های خاص فقط برای عکس‌گرفتن به ستاد انتخابات می‌آمدند. قاعدتاً این وضعیت هم وضعیت مناسبی نیست. حرف من این است که برای این موضوع نیز باید چارچوبی مشخص شود. «لایحه جامع انتخابات» اتفاق خوبی بود که دولت برای آن زحمت زیادی کشید. بهمن 97 آقای رئیس‌جمهور این لایحه را امضا کردند و به مجلس دهم فرستادند. مجلس هم آن را پشت طرحی که به «طرح استانی‌کردن انتخابات» معروف شد، گذاشت. ما به مجلس دهم این گله را داشتیم که لایحه دولت را که کامل است، در دستور کار قرار دهید که این اتفاق نیفتاد و مجلس دهم به پایان رسید. به مجلس یازدهم هم همین را گفتیم که این مجلس هم بحث دیگری داشت. اگر کشور به سمت تعیین تکلیف همان لایحه جامع انتخابات می‌رفت، همه این بحث‌ها در آن دیده شده بود. اگر در این دو سال یکی از مجالس دهم و یازدهم روی آن لایحه تمرکز می‌کرد و در نهایت یک قانون جامع به ما می‌داد، خیلی بهتر بود.
گفته شده چند نفر از اعضای شورای فعلی تهران، اصفهان و شیراز، از سوی هیئت اجرائی رد شده‌اند. الان مردم می‌گویند خود وزارت کشور هم در حذف داوطلبان سهیم است... .
ببینید، به یک معنا انتخابات در جمهوری اسلامی، دولتی نیست. اگر به قانون مراجعه کنید، وزیر کشور زیر نظر هیئت مرکزی اجرائی انتخابات را برگزار می‌کند و هیئت‌های اجرائی در فرمانداری‌ها عملاً انتخابات را برگزار می‌کنند. مثلاً در فلان مرکز استان، هیئت اجرائی از معتمدین که اکثریت هستند، تشخیصشان این بوده که افرادی صلاحیت ندارند. حال شاید فرماندار ما نیز برای این معتمدین استدلال کرده، اما پس از رأی‌گیری به رد این افراد رسیده‌اند.

خب خیلی مسائل استدلالی نیست، مثلاً در مورد فلان عضو شورا هیچ حکم کیفری نیست... .
من هم این را عرض می‌کنم. مثلاً درباره فردی، وزارت اطلاعات و دادگستری نظر داده، اما یکی از اعضای هیئت می‌گوید من خودم این فرد را می‌شناسم، در نهایت نیز رأی‌گیری می‌شود و فرد رد می‌شود یا نمی‌شود که در بعضی مراکز رویه این‌گونه بوده است. اما در مورد تهران، هیئت اجرائی هیچ‌کدام از اعضای فعلی شورای شهر را رد نکرد؛ به این دلیل که معتمدین از مدارکی که مراجع چهارگانه داده بودند، قانع نشدند و رأی به برائت دادند. اشاره کردم، اگر فردی از سوی هیئت اجرائی رد شده، دوباره می‌تواند به هیئت نظارت اعتراض کند و به انتخابات برگردد. البته برخی افراد نیز در شوراها بودند که مبنا را بر انتفاع شخصی گذاشته بودند که نباید درباره آنها اغماض کرد.
‌ بعید است مجلس یازدهم اجازه دهد اصلاح‌طلبان به‌راحتی وارد انتخابات شوراها شوند...
امیدواریم هیئت مرکزی مبنا را بر این بگذارد که حقی از فردی ضایع نشود. من کاری به اصلاح‌طلب، اصولگرا و اعتدالی ندارم، بلکه می‌گویم هر آدمی فی‌نفسه حقی دارد و اجازه نداریم این حق را ضایع کنیم؛ حقی که رهبری نظام آن را حق‌الناس می‌دانند. اما اگر واقعاً تخلفی اثبات‌شده صورت گرفته است، باید برخورد شود و اصلاح‌طلب و اصولگرا هم ندارد.
بحث آقای سپنتا نیکنام دوباره در این انتخابات هم وجود دارد و این‌بار به دلیل «عدم التزام به اسلام» ردصلاحیت شده‌اند که براساس این استدلال باید نمایندگان اقلیت‌های مذهبی در مجلس هم رد شوند. چهار سال قبل بر اساس رأی صادره به شورای شهر یزد برگشت، چرا همان رأی ملاک وحدت رویه قرار نمی‌گیرد که به این مشکلات برنخوریم؟
بله. مشکل ایشان در هیئت نظارت عالی استان تهران بررسی خواهد شد و اگر مشکل صرفاً همین باشد، آقای نیکنام احتمالاً به انتخابات برگردد.
درمجموع فضای سیاسی کشور برای انتخابات را چگونه می‌بینید؟ باید منتظر انتخاباتی کم‌شور مانند مجلس یازدهم باشیم؟
اگر نظرسنجی‌ها را مبنا قرار دهیم، عموم آنها مشارکت بین 40 تا 50 درصدی را نشان می‌دهند و حتی برخی کمتر از این را اعلام کرده‌اند. مرکز افکارسنجی صداوسیما نیز اعلام کرده که مشارکت زیر 50 درصد است.
ببینید! امسال چند متغیر داریم که برخی از آنها را در انتخابات گذشته نداشتیم و برخی را نیز به کیفیت انتخابات امسال نداشتیم. آن متغیری که در سال‌های قبل نداشتیم بیماری کرونا بود، مردم هم واقعاً حق دارند نگران سلامتی خود باشند؛ بنابراین تلاش ما بر این اساس است که شرایط شعب را ایمن کنیم تا مردم احساس اطمینان داشته باشند و بدانند در زمانی که در شعبه حضور دارند، کرونا آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
کاری که در این دوره انجام شد، این بود که انتخابات ریاست‌جمهوری 96 را استان به استان آنالیز کردیم و به این نتیجه رسیدیم 70 هزار شعبه را افزایش دهیم تا میانگین حضور افراد در هر شعبه کمتر شود. درباره تأثیر متغیر کرونا در شرکت مردم در انتخابات، بحث و گفت‌وگوی زیاد است. در آخرین نظرسنجی که بنده دیدم ابراز نگرانی مردم نسبت به کرونا بالای 10 درصد بود.
متغیر بعدی، معیشت مردم است که از نظر من بخشی از آن تحت تأثیر تحریم‌ها است که فشار سنگینی در کشور ایجاد کرده است. متغیر دیگر بحث رقابت‌هاست. در سنوات گذشته دیدیم که هروقت فضای انتخابات رقابتی می‌شود، مشارکت بالا می‌رود، چون اقشار مختلف مردم احساس می‌کنند نماینده سلیقه و فکر آنها حضور دارد. من همیشه می‌گویم که خداوند آدم‌ها را متفاوت آفریده و ما وقتی در جامعه می‌خواهیم انتخاب کنیم، باید فرد مورد پسند خود را داشته باشیم که همه اینها در قالب جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی کشور است. به شکل طبیعی در فضای رقابتی، شور انتخابات زیاد می‌شود. من معتقدم اگر در این مدت افزایش واکسیناسیون را داشته باشیم، وضعیت معیشتی بهتر شود، مذاکرات به یک چارچوب عزتمندی برای جمهوری اسلامی برسد و فضای رقابتی قابل‌قبولی شکل بگیرد، آمار شرکت‌کنندگان به بالای 50 درصد خواهد رسید.

لطفاً صادقانه بگویید اگر شرایط به سمتی رفت که مثلاً فقط حدود 20 درصد مردم در انتخابات شرکت کردند، انصافاً همان درصد را اعلام می‌کنید؟
در انتخابات سال 98 اثبات کردیم. اگر نگاه کنید میانگین مشارکت مردم در انتخابات عموماً زیر 50 درصد نبوده است. در همان سال نیز این‌گونه بحث‌ها مطرح بود که آیا جمهوری اسلامی آمار پایین را اعلام می‌کند یا نه. در همان سال، هم آقای وزیر و هم ما در ستاد انتخابات اعلام کردیم که امانت‌دار مردم هستیم و هر عددی بود، همان را اعلام می‌کنیم. البته برخی نیز به ما خرده گرفتند که چرا این‌گونه اعلام کردید... .
چه کسانی؟
منظورم برخی در فضای رسانه‌ای است. قاعدتاً در این انتخابات نیز شفاف عمل خواهیم کرد. با آمدن زیرساخت‌های الکترونیکی، همه‌چیز شفاف است و نمی‌توان چیزی را از مردم پنهان کرد. ما در وزارت کشور، مرکزی داریم که تعداد قابل‌توجهی متخصص جوان در آن کار می‌کنند و مانیتورها را می‌بینند و نمی‌شود به آنها گفت اعداد و تجمیع آنها را نبینید.
من امیدوارم در این دوره یک مشارکت قابل‌قبولی داشته باشیم و مشارکت بالای 55 درصد باشد اما مشارکت هر مقدار باشد، همان را وزیر کشور اعلام خواهد کرد. مانند انتخابات سال 98 که خیلی‌ها تعجب کردند چطور وزارت کشور آمار را زیر 50 درصد اعلام کرد. قطعاً در انتخابات 28 خرداد نیز هر عددی را که در سامانه ثبت شود، قابل رهگیری و پیگیری است، اعلام خواهیم کرد؛ چون همان‌طورکه تک‌تک رأی‌ها حق‌الناس است، تجمیع آن را هم حق‌الناس می‌دانیم. هرقدر مجری انتخابات شفاف باشد، سلامت آن حفظ می‌شود و مردم نیز اعتماد می‌کنند.
به‌عنوان یک کارشناس عرض می‌کنم برداشت من این است که مشارکت در انتخابات امسال با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی که داریم، تأثیرگذار است. آن سمت خط تحریم به دنبال این هستند که بگویند مردم دلسرد و خسته شده‌اند، پس مشارکت معنی دیگری خواهد داشت. در شرایط امروز اگر فردی به دلیل عملکرد ما یا دلزدگی از سیاست‌ها نخواهد در انتخابات شرکت کند، معانی دیگری پیدا خواهد کرد. در فضای انتخاباتی همیشه سیبل مقابل دولت است. توقع این است که نامزدها هم بخش‌های مثبت را ببینند و هم نکات منفی را تا دلسردی برای مردم به وجود نیاید. ما باید فضای انتخابات را به سمت ایجابی‌شدن سوق دهیم. متأسفانه معمولاً فضای انتخابات ما سلبی است.
یا به فلانی رأی بدهیم که دیگری رأی نیاورد...
دقیقاً. ما باید این فضا را عوض کنیم. باید کاندیداها برنامه عملیاتی داشته باشند تا فضا از حالت سلبی به سمت ایجابی حرکت کند تا انتخاباتی سالم، پرشور، رقابتی و امن داشته باشیم.