نقش برنامه ریزی شهری در پیشگیری از جرم

کبنا ؛غفار جهانبخش*

یکی از نیازهای اساسی محیط شهری، امنیت شهری است که ابزارهای مهم تحقق آن پیشگیری از جرم است. در گذشته راهبرد مقابله با جرایم به طور عمده متکی برسرکوب فیزیکی بود. در این راهبرد توجه اندکی به عوامل ساختاری، طراحی و برنامه ریزی شهری،  اقتصادی، ... درایجاد رفتارهای مجرمانه می شد.اما امروزه سخن از ضرورت اتخاذ راهبردهای جدید و نوآورانه برای پیشگیری از جرایم، در مراحل اولیه و تمرکز بر عوامل بنیادی ناامنی در شهرهاست. هدف جرم شناسی پیشگیرانه به کار بردن فنون مختلف به منظور جلوگیری از وقوع بزه کاری و پیشی گرفتن ازبزه کار است. لذا در پیشگیری موقعیت مدار به گونه ای از جریم معطوف است که ازطریق اعمال مدیریت و مداخله در محیط، کاهش فرصت های جرم و افزایشی خطرات ناشی از ارتکاب بزه، با بزهکاری مقابله گردد. این اندیشه که خلق خوی هر ملت تحت تأثیر محیط جغرافیایی است از دیرباز وجود داشته است و فیلسوفانی چون سقراط در این باب رساله ای دارد و منتسکیو معتقد بود که میان نوع حکومت و آب و هوا و حاصلخیزی خاک ارتباط وجود دارد. در محیط شهری ما با خیابان ها پیاده روها، میدان ها، پارک ها، ساختمان های مسکونی و اداری، بلوارها، ... رو به رو هستیم که همه این وضعیت ها توسط مهندسین، مشاورین و معماران طراحی و ایجاد می گردند و طراحی درست این وضعیت ها توسط معماران و گنجارن اصول ساده پیشگیری از جرم در فرایند طراحی می تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از وقوع جرم داشته باشد. به عنوان مثال: محوطه جلویی خانه هایی که مقابل فضای باز قراردارند، داری نظارت طبیعی باشد که می تواند در پیشگیری از جرم نقش مهمی داشته باشد. و اینکه خیابان ها، کوچه ها، پیاده روها از نظر وسعت، نوع طراحی، وضعیت ظاهری و کیفیت آنها و حتی نوع آسفالت و سنگفرش پیاده روها و روشنایی بهسازی آنها و در طرز احساس افراد نسبت به یک مکان اثر می گذارد و در پیشگیری از وقوع جرم نقش مهمی دارد. با این توضیح می طلبد که مهندسین و معماران در طراحی ساختمان های شهری، میدان ها، خیابان ها... علاوه براستحکام، توجه جدی به مسئله چگونگی طراحی و ایجاد استانداردهای لازم و گنجاندن اصول ساده پیش گیری از جرم در فرایند طراحی می توان محیط های شهری امن تر ساخت. این موضوع باید بخش اصلی و جدایی ناپذیر فریند طراحی باشد. پس مهندسین و معماران می توانند با طراحی خود به نوعی در پیشگیری از وقوع جرم سهمی داشته باشند و به امنیت شهری کمک بسزایی نمایند.
*کارشناس ارشد جزا و جرم شناسی و  وکیل پایه یک دادگستری