منابع طبیعی بویراحمد؛ از مقاومت تا ایجاد درآمد

کبنا ؛

شهرستان بویراحمد با دارا بودن منابع فراوان آبی و خاکی و اقلیم مناسب برای رویش گیاهان دارویی از یک سو باید دست متجاوزین به منابع طبیعی خود را قطع کند و از سوی دیگر این بستر را برای ایجاد درآمد و اشتغال مردم فراهم کند.


حفاظت از منابع طبیعی در استان کهگیلویه و بویراحمد به این دلیل که منابع فراوان خدادادی از جنگل و آب و مرتع گرفته تا کوه و دشت و گیاه آن را به یک استان منحصر به فرد تبدیل کرده، از اهمیت خاصی برخوردار است.

شهرستان بویراحمد در این بین دارای مراتع، جنگل‌ها منابع آبی و خاکی بیشتری است و اقلیم آن مناسب پرورش و رویش گیاهان دارویی بیشماری است که در کنار کوه‌های زرخیز دنا بستری بی‌نظیر برای درآمدزایی و اشتغال ساکنان آن است.

از سوی دیگر موضوع زمین‌خواری و تجاوز سودجویان به اراضی ملی نیز موضوع تازه‌ای نیست هر چند در استان کهگیلویه و بویراحمد این آفت بزرگ عمر چندانی ندارد و گستردگی آن نیز چندان زیاد نیست؛ اما باید این را هم گفت که اگر چه تنوع زمین‌خواری و زمین‌خواران در این استان زیاد نیست ولی آمار زمین‌خواری از سوی عده‌ای خاص و صاحبان نفوذ، قدرت و ثروت کم نیست.

دوگانگی در واگذاری‌ها و اعمال سلیقه‌ در شیوه‌های مدیریتی

دوگانگی در برخوردهای مدیریتی نیز همواره در اداره‌کل منابع طبیعی موضوعی قابل بحث و نگران‌کننده بود به طوری که به عنوان مثال شاهد سرسختی و لجاجت غیرمعمول این اداره‌کل در واگذاری زمینی برای احداث یک بیمارستان بودیم و در حالی که همزمان هزاران هکتار زمین را برای کارگاه سلیندرپرکنی و یا مصالح ساختمانی به یک فرد واگذار می‌شد.

 
پرونده‌های زیادی نیز از زمین‌خواری در محاکم و یا حداقل در سطح افکار عمومی تشکیل شد ولی هیچ‌گاه به مردم گفته نشد که آیا با متجاوزین و زمین‌خواران و مدیران متخلف برخوردی شده و اگر نشده چرا نشده است؟

به هر حال در استان کهگیلویه و بویراحمد زمین‌خواری هر آنچه که بود در دست عده‌ای خاص بود و در بدنه مردم حفاظت از اراضی و منابع ملی مورد توجه جدی بود چرا که مردم معیشت خود را از همین منابع تامین می‌کنند.

نگاه مردم به منابع‌طبیعی نگاهی از روی ترس و بی‌اعتمادی است

حرف اداره‌کل منابع طبیعی به طور کلی در این سال‌ها آنگونه که باید در بین مردم خریداری نداشته و این نگاه آسیب‌زا همواره حاکم بوده که منابع طبیعی اراضی در دست مردم را با اعلام منابع ملی بودن آنها، از دست مردم خارج می‌کند و این نگاه موجب شده تا همواره یک واهمه غیرمنطقی و یک بی‌اعتمادی در رابطه مردم و منابع طبیعی حاکم شود.

در این شرایط بود که سکان هدایت منابع طبیعی بعد از گذشت یکسال به عزت‌الله بهشتی‌فر رسید تا آنگونه که خودش اعلام کرده این قطار از ریل خارج شده را به جای اصلی خود برگرداند؛ البته نباید از زحمات موثر برخی مدیران کل از جمله مهندس تباشیر، مرحوم جهانگیری و حتی جهان‌آرا مدیرکل سابق این اداره‌کل به راحتی بگذریم ولی واقعیت آن است که منابع طبیعی ما با رسالت‌های اصلی خود فاصله داشته است و تلاش‌ها به ویژه در چند سال اخیر منجر به کاهش محسوس این فاصله نشده است.

اگر چه برای قضات در توانایی و وزن مدیریتی بهشتی‌فر به عنوان مدیر جدید، فارغ از مسائل حاشیه‌ای در انتخاب او، هنوز خیلی زود است ولی اگر ضرورت تغییر رویه و رفع ضعف‌های این نهاد مهم نبود نیازی به تغییر مدیریتی هم نبود.

شنیدن صدای آهنگ تغییر در منابع طبیعی بویراحمد

حدود دو ماه زودتر از آنکه بهشتی مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد شود، محمدرضا جهان آرا در یک انتخاب خوب، سعید نظری را دارای تجارب و انگیزه زیادی در این حوزه بود به عنوان سرپرست منابع طبیعی شهرستان بویراحمد منصوب کرد تا از همان روزهای نخست، صدای آهنگ تغییر در مدیریت منابع طبیعی شهرستان بویراحمد بلندتر و موزون‌تر به گوش برسد.

 
سعید نظری در همان روز نخست معارفه‌اش، خود را جنگلبان بویراحمد خواند و حقیقتا نیز روزهای بعد از آن نشان داد که اینکه می‌گوید من جنگلبانم نه مدیر، شعار نیست؛ او بدون توجه به ژست‌های ظاهری مدیریتی در رأس اکیپ‌های گشت و نظارت، سرکشی به عرصه‌های منابع ملی را در دستور کار قرار داد تا سودجویان میدان سودجویی را برای خود تنگ‌تر ببینند.

مدیریت وی در منابع طبیعی بویراحمد، همزمان شد با آتش گرم تابستان و شعله‌ور شدن آتش در عمده جنگل‌های این شهرستان که یکی پس از دیگری با وجود نبود امکانات اطفا حریق برافروخته می‌شد.

او بنای خود را بر مبارزه جدی با سودجویان و متصرفان منابع طبیعی از زمین‌خوران گرفته تا باندهای تهیه زغال و قاچاقچیان چوب گذاشت و در این راه نشان داد که نمی‌خواهد اسیر فشارها شود.

همراهی رسانه‌ها تجربه موفقی که به کار گرفته شد

نظری اما در این راه پر دردسری که شروع کرده بود یک امتیاز ویژه داشت و آن همراهی و همفکری عمده رسانه‌ها بود؛‌ تجربه‌ شیرینی که مدیران ارشد این استان آن را در نجات رودخانه بشار حس کردند و موفق بودند.

در حالی که رسانه‌ها در کهگیلویه و بویراحمد نشان دادند که برای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی دغدغه فراوانی دارند، مدیر جوان بویراحمد که خود یک رسانه‌ای بود با درک این ظرفیت بزرگ آن‌ها را به میدان آورد تا در همان گام‌های نخست تلاش‌ها در حوزه منابع طبیعی امیدبخش شود.

حاصل این هم‌افزایی رسانه‌ای و مدیریتی در این حوزه این شد که در شهرستان بویراحمد، احکامی از زمین‌خواری و تخریب منابع ملی که سال‌ها به علت نفوذ صاحبان قدرت و ثروت و سیاسیون اجرا نشده بودند، اجرا شدند.

اجرای احکام بر زمین مانده با سیاست تعامل با ریش‌سفیدان

در کنار این سیاست پر هزینه، جنگلبان جوان بویراحمد، تعامل با مردم مناطق و ریش‌سفیدان را نیز در دستور کار قرار داد تا با اجرای این احکام جنجالی، آب از آب تکان نخورد و این خود مردم باشند که منابع طبیعی را برای احقاق حق آنها و جلوگیری از تخریب‌ها و تجاوزها یاری کنند.

بدون شک می‌توان گفت به جز چند فرد سیاسی و تعداد انگشت شماری از سودجویان، این رویه جدید در منابع طبیعی بویراحمد مخالفی نداشت ولی همین عده انگشت شمار فشارهای شدیدی را به مدیریت منابع طبیعی وارد کردند که جلوی این رویه مثبت گرفته شود چرا که منافع آنها به خطر افتاده بود.

ضعف عمده مدیریت جدید منابع طبیعی بویراحمد

او البته ضعف‌هایی نیز در همین شروع کار داشت به گونه‌ای که نتوانست بخش مدیریتی این استان را در کنار تعامل با مردم با سیاست‌های جدید منابع طبیعی همراه کند و اینگونه برداشت می‌شد که او قصد دارد کارها را یک‌تنه انجام دهد؛ همین موضوع فشارها و خودزنی‌ها را بر او بیشتر کرد تا همزمان با فشارهایی که سودجویان و متجاوزان به علت قطع منافع‌شان و حمایت برخی سیاسیون و مدیران از این متخلفان، بر او وارد می‌کردند، اقدامات او از سوی خیلی‌ها، پردردسر، جنجالی و خودمحورانه خوانده شوند.

حمایت دادستان از اجرای احکام قلع و قمع

در کنار این فشارها، حمایت‌های اثرگذار دادستان استان، همراهی‌های رسانه‌ای و آگاهی و درک قاطبه مردم موجب شد تا سعید نظری در راهی که آغاز کرده بود با اطمینان بیشتر به جلو برود.

اجرای شجاعانه احکام بر زمین مانده این حوزه بارها تحسین مقامات ارشد دولتی، نظامی و امنیتی این استان را در پی داشت.

رویه تعامل با مردم و افزایش جایگاه احترام‌آمیز منابع طبیعی علاوه بر همراهی در اجرای احکام قلع و قمع و کاهش تخریب‌ها موجب افزایش مشارکت‌های مردمی و مدیریتی در مواجهه با آتش‌سوزی‌های بیشمار جنگل‌های بویراحمد شده است.

 
با وجود انگیزه بالای مدیر جدید منابع طبیعی شهرستان بویراحمد، تابستان ۹۳ با مهار عمده آتش‌سوزی‌ها علی‌رغم ضعف‌های آشکار مدیریتی ستاد بحران و ضعف‌های امکاناتی منابع طبیعی به پایان رسید تا این دلهره همچنان پابرجا باشد که بهار و تابستان بعدی چه آتشی در انتظار جنگل‌های بیگناه بویراحمد است.

۳۰۰ هکتار از اراضی ملی بویراحمد زیر کشت گیاه دارویی و گران‌قیمت آنغوزه رفت

روز گذشته نیز در سایه مشارکت و همدلی مردم در منطقه مله‌شوره، منابع طبیعی بویراحمد با محوریت صاحبان عرفی اراضی ملی و با حضور مدیرکل جدید منابع طبیعی استان، اقدام به کشت گیاه دارویی و گران‌قیمت آنغوزه (گنبو) در مساحت ۳۰۰ هکتار کرده و بنا دارد که این میزان را به ۲ هزار هکتار برساند.

رویه‌ای که اگر مستمر و همراه با جدیت باشد می‌تواند منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد را به منبع اصلی تامین معیشت، اشتغال‌زایی، پول‌آوری و تقویت اقتصاد این استان تبدیل کند.

در حال حاضر گیاه ارزشمند آنغوزه از خانواده «بیلهر» از سوی فعالین و واسطه‌های صنعت دارویی کیلویی نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان از سوی تولیدکنندگان استانی به فروش می‌رسد و گفته می‌شود در خارج از کشور به قیمتی افزون بر ۱۵ میلیون ریال از سوی کارخانجات دارویی و چسب‌سازی‌ها خریداری می‌شود.

در این زمینه باید گفت: اگر منابع طبیعی بتواند از یک سو اراضی را حفاظت کند و از سوی دیگر آنها را احیا کند و جلوی تجاوز سودجویان را بگیرد در کنار آن می‌تواند با واگذاری این اراضی به مردم و حمایت مالی و فنی از آنها زمینه درآمدزایی و اشتغال پایدار خیل عظیم بیکاران را به کمک این ظرفیت‌های بزرگ به وجود آورد.

تجربه‌ای که در این استان شروع شده و در منطقه تنگ سرخ این استان به خوبی جواب داده است.

رویکرد جهاد کشاورزی در مبارزه با تغییر غیرمجاز کاربری‌های کشاورزی

در این یکسالی که از دولت جدید گذشته است و مدیریت‌ها یا تغییر کردند و یا رویه‌های مدیریتی تغییر کرده است، این امیدواری در حوزه منابع طبیعی به وجود آمده که از وضعیت کنونی خارج شود و در گام نخست با حفظ وضع موجود و جلوگیری از تجاوزها و زمین‌خواری‌ها و در گام دوم با احیا، تقویت و واگذاری آنها به مردم به منظور کشت گیاهان دارویی و باغات بتواند منابع طبیعی را به جایگاه خود نزدیک کند.

 
موضوعی که در اولویت مدیریت جدید سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد نیز هست و آنگونه که نشان داده است در مسیر تغییر غیر مجاز کاربری‌های کشاورزی و تخریب‌ها با کسی شوخی و تعارف ندارد موضوعی که به خوبی به منابع طبیعی به عنوان زیرمجموعه جهاد کشاورزی سرایت کرده تا این امید حاصل شود که با هم‌افزایی مدیریتی و بخشی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی بتوانیم نانی را برای همیشه روی سفره‌های مردم بیاوریم.

از سوی دیگر، شهرستان بویراحمد با دارا بودن منابع فراوان آبی و خاکی و اقلیم مناسب برای رویش گیاهان دارویی از یک سو باید دست متجاوزین به منابع طبیعی خود را قطع کند و از سوی دیگر این بستر را برای ایجاد درآمد و اشتغال مردم فراهم کند.

اما هر چه باشد، مدیریت جدید منابع طبیعی این استان و شهرستان بویراحمد در ابتدای راه است و اگر چه شروع خوب و امیدوارکننده‌ای داشتند ولی برای موفقیت در حفاظت، احیا، تقویت و مهم‌تر از همه این‌ها درآمدزا کردن منابع طبیعی و خدادادی این استان راه طولانی و موانع زیادی در پیش دارند.

گزارش: کریم بنام