تاریخ انتشار
دوشنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۶ ساعت ۰۹:۲۵
کد مطلب : ۲۹۸۱۶۲
همه‌پرسی؛ راه‌حل غده سرطانی منطقه
۰
کبنا ؛ولی‌الله شجاع‌پوریان
اعلام قدس به‌عنوان پایتخت جدید رژیم اشغال‌گر قدس توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در روزهای گذشته با واکنش مسلمانان و جامعه جهانی مواجه شده است. این پدیده نکات مهمی دارد و از چند جهت حائز اهمیت است:
۱- گرچه یهودیان در طول تاریخ در کنار مسلمانان، مسیحیان و سایر ادیان در منطقه بیت‌المقدس به‌عنوان یک اقلیت زندگی می‌کرده‌اند اما داعیه کشوری به نام اسرائیل توسط یهودیان از سال ۱۹۱۷ با سرعتی زیاد و طی یک قرارداد مطرح شد. پیش از آن، منطقه‌ای که امروز از آن به‌عنوان اسرائیل نام برده می‌شود، در طی قرن‌ها میان مسلمانان، مسیحیان و گاها یهودیان دست به دست می‌شده و حتی یکی از علل اصلی جنگ‌های صلیبی مسلمانان با مسیحیان اروپایی در قرن دوازدهم بوده است. با اوج گرفتن یهودی‌ستیزی در اروپا و ایجاد جنبش صهیونیسم در ابتدای قرن نوزدهم، یهودیان دریافتند می‌توانند با کمک کشورهای استعمارگر رویای تشکیل کشوری یهودی‌نشین را به حقیقت تبدیل کنند. از این رو بعد از اشغال سوریه و اعلام قیمومیت از سوی انگلستان، اسرائیلی‌ها در سال ۱۹۴۸ اعلام استقلال کردند و از آن روز به بعد ماجرای اسرائیل و فلسطین به یکی از موضوعات مهم دنیای اسلام تبدیل شد و زمینه درگیری و نزاع کشورهای مختلف را طی دوره‌های زمانی متعدد فراهم کرد.
۲- بیت‌المقدس به‌عنوان قبله اول مسلمانان در کنار شهرهای مکه و مدینه به‌عنوان سه شهر مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. این شهر به‌عنوان مرکز ادیان ابراهیمی شناخته شده و برای مسلمانان، مسیحیان و یهودیان حائز اهمیت است. بنابر نظر برخی مفسران، مراد قرآن کریم از «الارض المقدسه»(سرزمین پاک) در آیه «و اذ قال موسی لقومه یا قوم ادخلوا الارض المقدّسه...؛ هنگامی که موسی به قوم خویش گفت: ای قوم من! به سرزمین پاک داخل شوید...» شهر بیت‌المقدس است و وجه تسمیه این شهر به بیت‌المقدس این است که از آلودگی گناه یا شرک پاکیزه است و یا اینکه پیامبران و مومنان در آن سکنی گزیده‌اند. بیت‌المقدس به‌عنوان یکی از شهرهای اصلی منطقه شامات از زمان خلفای راشدین به تصرف مسلمانان درآمد و رنگ و بوی اسلامی-عربی به خود گرفت و از امویان و عباسیان گرفته تا صلیبی‌ها و عثمانی‌ها در دوره‌ای از تاریخ بر این منطقه حکومت کرده‌اند اما طی همه این قرن‌ها به‌عنوان شهری اسلامی شناخته می‌شده است تا اینکه با وقوع جنگ جهانی اول عوامل مختلفی همچون ضعف کشورهای اسلامی، به‌ویژه تجزیه امپراتوری عثمانی و فرار یهودیان از کشورهای درگیر جنگ به سوی بیت‌المقدس باعث برتری عددی یهودیان منطقه بیت‌المقدس نسبت به مسلمانان و مسیحیان شد و در این دوره بود که با کمک کشورهای غربی ایده تشکیل اسرائیل به مرحله اجرا درآمد.۳ - منازعه اعراب و اسرائیل بر سر مسئله فلسطین در سطح کشورهای اسلامی از ابتدای اعلام استقلال توسط رژیم اشغال‌گر صورت گرفت. در داخل فلسطین نیز گروه‌های مختلفی برای رهایی قدس و پیروزی فلسطین شکل گرفت که فرجام‌های متفاوتی بر آن‌ها گذشته است. متاسفانه برخلاف وحدت و یکپارچگی کشورهای اسلامی در سال‌های ابتدایی استقلال رژیم اشغال‌گر -که در سال‌های بعد از آن دچار انشقاق و تشتت شدند- در این سال‌ها بسیاری از کشورهای عربی اسلامی که باید توان خود را برای مقابله با اسرائیل به کار می‌بستند، وارد منازعات بیهوده منطقه‌ای با سایر کشورهای اسلامی شدند. و چه بسا موضوع فلسطین را از موضوع اول دنیای اسلام به حاشیه بردند. امروز دیگر مسائلی همچون داعش، تحولات سوریه، یمن و سایر کشورهای اسلامی، رقابت‌طلبی عربستان در برابر ایران، قطر و سایر کشورهای اسلامی باعث شده فلسطین از محوریت کشورهای اسلامی خارج شود. در داخل فلسطین نیز گروه‌های فلسطینی یا به دلیل توطئه‌چینی‌های خارجی یا کج‌فهمی‌های داخلی دچار اختلاف و تفرقه شده‌اند و این موضوع باعث تقویت جناح یهودی شده است. تردیدی نیست برای رفع این غده سرطانی چاره‌ای جز رجوع به همه‌پرسی مردمی در مناطق فلسطینی‌نشین و اتحاد و همراهی گروه‌های فلسطینی و کشورهای اسلامی نیست.
۴- به نظر می‌رسد امروز ماجراجویی ترامپ در عرصه سیاست خارجی آمریکا و اعلام قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل فرصتی را در اختیار کشورهای اسلامی قرار داده تا با اتکا به اجماع جهانی در این ماجرا و نادیده گرفتن اختلافات درونی، به جبهه‌ای واحد در مقابل رژیم اشغال‌گر تبدیل شوند. هم‌گرایی میان گروه‌های فلسطینی در داخل و البته هم‌گرایی کشورهای عربی-اسلامی می‌تواند با تلاش‌های دیپلماتیک کشورهای اسلامی، ترامپ و صهیونیست‌ها را در موضع پایین‌تری قرار دهد. به واقع ترامپ باعث شد موضوع فلسطین دوباره به مسئله اول دنیای اسلام تبدیل شود و در طرف مقابل نیز با اعلام مخالفت کشورهای هم‌پیمان آمریکا در این موضوع، زمینه انزواگرایی آمریکای پساترامپ تقویت شود.
اعلام قدس به‌عنوان پایتخت جدید رژیم اشغال‌گر قدس توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در روزهای گذشته با واکنش مسلمانان و جامعه جهانی مواجه شده است. این پدیده نکات مهمی دارد و از چند جهت حائز اهمیت است:
۱- گرچه یهودیان در طول تاریخ در کنار مسلمانان، مسیحیان و سایر ادیان در منطقه بیت‌المقدس به‌عنوان یک اقلیت زندگی می‌کرده‌اند اما داعیه کشوری به نام اسرائیل توسط یهودیان از سال ۱۹۱۷ با سرعتی زیاد و طی یک قرارداد مطرح شد. پیش از آن، منطقه‌ای که امروز از آن به‌عنوان اسرائیل نام برده می‌شود، در طی قرن‌ها میان مسلمانان، مسیحیان و گاها یهودیان دست به دست می‌شده و حتی یکی از علل اصلی جنگ‌های صلیبی مسلمانان با مسیحیان اروپایی در قرن دوازدهم بوده است. با اوج گرفتن یهودی‌ستیزی در اروپا و ایجاد جنبش صهیونیسم در ابتدای قرن نوزدهم، یهودیان دریافتند می‌توانند با کمک کشورهای استعمارگر رویای تشکیل کشوری یهودی‌نشین را به حقیقت تبدیل کنند. از این رو بعد از اشغال سوریه و اعلام قیمومیت از سوی انگلستان، اسرائیلی‌ها در سال ۱۹۴۸ اعلام استقلال کردند و از آن روز به بعد ماجرای اسرائیل و فلسطین به یکی از موضوعات مهم دنیای اسلام تبدیل شد و زمینه درگیری و نزاع کشورهای مختلف را طی دوره‌های زمانی متعدد فراهم کرد.
۲- بیت‌المقدس به‌عنوان قبله اول مسلمانان در کنار شهرهای مکه و مدینه به‌عنوان سه شهر مقدس مسلمانان شناخته می‌شود. این شهر به‌عنوان مرکز ادیان ابراهیمی شناخته شده و برای مسلمانان، مسیحیان و یهودیان حائز اهمیت است. بنابر نظر برخی مفسران، مراد قرآن کریم از «الارض المقدسه»(سرزمین پاک) در آیه «و اذ قال موسی لقومه یا قوم ادخلوا الارض المقدّسه...؛ هنگامی که موسی به قوم خویش گفت: ای قوم من! به سرزمین پاک داخل شوید...» شهر بیت‌المقدس است و وجه تسمیه این شهر به بیت‌المقدس این است که از آلودگی گناه یا شرک پاکیزه است و یا اینکه پیامبران و مومنان در آن سکنی گزیده‌اند. بیت‌المقدس به‌عنوان یکی از شهرهای اصلی منطقه شامات از زمان خلفای راشدین به تصرف مسلمانان درآمد و رنگ و بوی اسلامی-عربی به خود گرفت و از امویان و عباسیان گرفته تا صلیبی‌ها و عثمانی‌ها در دوره‌ای از تاریخ بر این منطقه حکومت کرده‌اند اما طی همه این قرن‌ها به‌عنوان شهری اسلامی شناخته می‌شده است تا اینکه با وقوع جنگ جهانی اول عوامل مختلفی همچون ضعف کشورهای اسلامی، به‌ویژه تجزیه امپراتوری عثمانی و فرار یهودیان از کشورهای درگیر جنگ به سوی بیت‌المقدس باعث برتری عددی یهودیان منطقه بیت‌المقدس نسبت به مسلمانان و مسیحیان شد و در این دوره بود که با کمک کشورهای غربی ایده تشکیل اسرائیل به مرحله اجرا درآمد.۳ - منازعه اعراب و اسرائیل بر سر مسئله فلسطین در سطح کشورهای اسلامی از ابتدای اعلام استقلال توسط رژیم اشغال‌گر صورت گرفت. در داخل فلسطین نیز گروه‌های مختلفی برای رهایی قدس و پیروزی فلسطین شکل گرفت که فرجام‌های متفاوتی بر آن‌ها گذشته است. متاسفانه برخلاف وحدت و یکپارچگی کشورهای اسلامی در سال‌های ابتدایی استقلال رژیم اشغال‌گر -که در سال‌های بعد از آن دچار انشقاق و تشتت شدند- در این سال‌ها بسیاری از کشورهای عربی اسلامی که باید توان خود را برای مقابله با اسرائیل به کار می‌بستند، وارد منازعات بیهوده منطقه‌ای با سایر کشورهای اسلامی شدند. و چه بسا موضوع فلسطین را از موضوع اول دنیای اسلام به حاشیه بردند. امروز دیگر مسائلی همچون داعش، تحولات سوریه، یمن و سایر کشورهای اسلامی، رقابت‌طلبی عربستان در برابر ایران، قطر و سایر کشورهای اسلامی باعث شده فلسطین از محوریت کشورهای اسلامی خارج شود. در داخل فلسطین نیز گروه‌های فلسطینی یا به دلیل توطئه‌چینی‌های خارجی یا کج‌فهمی‌های داخلی دچار اختلاف و تفرقه شده‌اند و این موضوع باعث تقویت جناح یهودی شده است. تردیدی نیست برای رفع این غده سرطانی چاره‌ای جز رجوع به همه‌پرسی مردمی در مناطق فلسطینی‌نشین و اتحاد و همراهی گروه‌های فلسطینی و کشورهای اسلامی نیست.
۴- به نظر می‌رسد امروز ماجراجویی ترامپ در عرصه سیاست خارجی آمریکا و اعلام قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل فرصتی را در اختیار کشورهای اسلامی قرار داده تا با اتکا به اجماع جهانی در این ماجرا و نادیده گرفتن اختلافات درونی، به جبهه‌ای واحد در مقابل رژیم اشغال‌گر تبدیل شوند. هم‌گرایی میان گروه‌های فلسطینی در داخل و البته هم‌گرایی کشورهای عربی-اسلامی می‌تواند با تلاش‌های دیپلماتیک کشورهای اسلامی، ترامپ و صهیونیست‌ها را در موضع پایین‌تری قرار دهد. به واقع ترامپ باعث شد موضوع فلسطین دوباره به مسئله اول دنیای اسلام تبدیل شود و در طرف مقابل نیز با اعلام مخالفت کشورهای هم‌پیمان آمریکا در این موضوع، زمینه انزواگرایی آمریکای پساترامپ تقویت شود.
