مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های مخاطبین کبنانیوز است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. می توانید با ارسال یادداشت خود، این مطلب را تأیید یا نقد کنید.
کبنا ؛ سید چمران موسوی
در جمهوری اسلامی ایران شورای اسلامی شهر نهادی برای مدیریت، سیاست گذاری و برنامه ریزی امور شهر در چارچوب مقررات و قوانین موضوعه می باشد. یکی از مهمترین وظایف شوراهای شهر انتخاب و نظارت بر عملکرد شهردار است. شهردار مدیر اجرایی و مسئول اداره شهر است. شهرداری یک مجموعه بسیط با ابعاد مختلف است که سه بخش عمده فعالیتی را شامل می‌شود، نخست خدمات شهری از توسعه و نگهداری از فضاهای سبز تا نظارت بر احداث ساختمان‌ها است، دومین بخش مرتبط با پروژه‌های عمرانی است که حداقل ۴۰ درصد اعتبارات شهرداری را به خود اختصاص می‌دهد.بخش سوم فعالیت‌های شهرداری مربوط به امور مالی- اداری و سازماندهی شهرداری است که تخصیص بودجه و اعتبارات را شامل می‌شود، در حقیقت مدیریت شهری کاملا مدیریت تخصصی در ابعاد مختلف است که نیازمند مهارت‌های انسانی و تخصصی و در راس آن نیازمند مهارت‌های ادراکی است. شهردار باید درک صحیحی از زندگی شهری و شهروندی چون حمل و نقل و بهداشت عمومی و محیط‌زیست داشته باشند، شهردار از زمان تولد انسان تا فوت با آن درگیر هستند زیرا در تمامی این مراحل باید خدمات ارایه کند، در واقع وسعت کار ایجاب می‌کند که افراد توانمند و با تجربه به عنوان شهردار انتخاب شوند. بزرگترین و سخت‌ترین وظیفه شوراها انتخاب شهردار است، بنابراین شورای شهری که بتواند شهردار متعهد و کارآمدی را انتخاب کند موفق خواهد بود در غیر این صورت اشکالاتی در مدیریت شهر به وجود خواهد آمد.شورای شهر اگر در گام نخست بدون توجه به مهارت‌های توسعه شهری، طرح‌های تفصیلی و جامع، مهارت انسانی جهت نظارت بر عملکرد کارکنان و تخصص فردی، معیارهای سیاسی و قومیتی را برای انتخاب شهردار مورد نظر قرار دهد قطعا مشکلات اساسی در شهر ایجاد خواهد شد.
۱- تدبیر و آینده نگری: به معنی تفکر و اندیشه کردن در عاقب کار است. از ۷ هزار سال پیش که اولین سکونتگاهای شهری جهان شکل گرفتند تاکنون همواره شهرها محیطی پویا و در حال تغییر بوده اند. اما امروزه بواسطه انقلاب علمی - تکنولوژیک آهنگ تغییرات بسیار پرشتاب است. در چنین شرایطی روش های سنتی کارساز نیست و ضرورت دارد شهردار با روش و تکنیک های علمی آینده پژوهی تغیرات شهر را رصد و برای مواجه با آنها برنامه ریزی کند.
۲- خلاقیت و نوآوری شهری: خلاقیت و نوآوری موتور محرکه پیشرفت و تمدن انسانی است. ایده شهر خلاق بر این اصل اساسی استوار است که «در هر شهری همیشه پتانسیل و ظرفیتی بسیار بیشتر از آنچه ما در وهله اول تصور می کنیم، وجود دارد». معیار خلاقیت برای شهردار ضامن رشد و پیشرفت شهر است. شهر باید به گونه ای ساماندهی شود که زمینه بروز خلاقیت همه شهروندلن فراهم شود و به طور کلی شهر یک شهر خلاق باشد. با توجه به اهمیت خلاقیت در شهر ازسال ۲۰۰۴ شبکه شهرهای خلاق، توسط یونسکو برای ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای جهان آغاز به کار کرد.
۳- بینش استراتژیک: امروزه نبض اقتصاد جهان در شهرهای جهانی می تپد و شهرهای همچون نیویورک، لندن، توکیو، پاریس و ... مرکز فرماندهی و کنترل اقتصاد جهان هستند. در محیط اقتصاد جهانی رقابت عنصری اساسی در رشد و پویایی یا زوال و نابودی شهرهاست. در سطوح مختلف سلسله مراتب شهری رقابت وجود دارد. این رقابت صرفاً مختص محیط جهانی نیست بلکه در فضای ملی کشورها نیز شهرها با یکدیگر رقابت دارند. رقابت بین شهرها بی شباهت به جنگ مکان های شهری نیست. در چنین شرایطی شهردار باید استراتژیست باشد و ضمن آگاهی از نقاط قوت و ضعف فرصت و تهدیدهای شهر خود ، فن و هنر پیروزی بر رقیب را بداند.
۴- روحیه جهادی و خستگی ناپذیر در خدمت: اساس مدیریت جهادی تاکید بر معنویت، ارزش های اخلاقی، اسلامی و انسانی بنا شده، شهردار جهادگر در مرتبه نخست بر جنبه های انسانی باید توجه داشته و نظام مدیریتی خود را برای تعالی انسان ها پایه ریزی می کند. یعنی کار را برای خدا، با جدیت و به صورت خستگی ناپذیر انجام دهیم.
۵- تعامل و همکاری راهبردی با شورا: طبق قانون در جمهوری اسلامی ایران، نقش اصلی در مدیریت شهری بر عهده شورای اسلامی شهر است که نمایندگانش از طرف مردم انتخاب شده اند. در این مدل شورا شهردار را انتخاب می کند شهردار مسئول اجرای مصوبات شورا و زیر نظر مستقیم شورا و نظارت دولت فعالیت می کند. در این سیستم مدیریتی همکاری راهبردی شورا و شهردار بسیار کلیدی و حائز اهمیت است.
۶- تخصص مرتبط: افرادی که در زمینه های تحصیلی مرتبط با مدیریت و برنامه ریزی شهری دارای تحصیلات عالیه هستند. چرا که داشتن تخصص و درک صحیح از امور شهر و شهرسازى در کار شهرداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
۷- توان مدیریت راهبردی: شهردار باید توانایی رهبری، سازماندهی، برنامه ریزی و تصمیم گیری راهبردی را داشته باشد.
۸- شجاعت در مدیریت: معنی حقیقی شجاعت، حُـــریت و قوت قلب است. شهرداری و مدیر شهر شدن اساساً شغلی است که نیازمند شجاعت در تصمیم گیری و اقدام است چرا که عملکرد شهردار با زندگی مردم گره خورده است. شهردار باید توانایی مواجه با مخاطرات و مشکلات بسیار را داشته باشد و با کنترل بر ترس و اضطراب بهترین تصمیم را بگیرد. هرگاه برای شهردار روشن شد انجام یک کار به نفع سازمان است در انجام دادن آن تردیدی به خود راه ندهد.
۹- سابقه مدیریتی مرتبط: داشتن تجربه‌ی موفق در مدیریت و دارا بودن سابقه‌ی فعالیت در مسائل شهری
۱۰- نگاه سبز مدیریتی: پس از بروز چالش های اساسی محیط زیستی جهان به سوی تطبیق هر چه بیشتر با محیط زیست و دوستی با آن پیش می رود. شهردار باید دیدگاه مدرن زیست محیطی داشته باشد و با رویکرد مسئولیت پذیری زیست محیطی و در چارچوب نگرش توسعه پایدار شهری برنامه های شهرداری را به گونه ای پیش ببرد که ضمن بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان ضامن بقای نسل آینده شهر باشد.
۱۱- برنامه محوری: برنامه ریزی عبارت است از فرایندی دارای مراحل مشخص و بهم پیوسته برای تولید یک خروجی منسجم در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات . شهردار باید برنامه مشخص و روشنی برای اداره شهر داشته باشد و از سیاسی کاری و دخالت انگیزه‌های جناحى در اداره‌ی شهر خوداری کند.
۱۲- مدیران جوان: جوانی معیاری است که معمولا در کشور ما کمتر به آن توجه می شود. اما نتایج تحقیقات علمی در سطح بین المللی نشان داده است مدیران جوان نسبت به مدیران باتجربه، کارایی بیشتری دارند مدیران جوان با درک مقتضیات زمان میل به تغییر دارند اما مدیران با تجربه بیشتر به فکر تثبت وضع موجود هستند. میل به پیشرفت و تعالی در مدیران جوان بسیار بیشتر از مدیران با سابقه است. همین موضوع انگیزه ای برای پیشرفت سازمان می شود.
۱۳- انتقاد پذیری: انتقادپذیر بودن آنهم در کنار نداشتن روحیه تطمیع و تهدید. شهردار باید مسئولیت کار را بپذیرد و پاسخگویی به مردم را، جدی، حقوقی و مقدس بشمارد.
۱۴- فن بیان و فنون مذاکره: فن بیان یکی از صفات کلیدی برای شهردار است شهردار باید بتواند با بیان صریح، گویا و قابل فهم مشکلات، چالش ها و برنامه های خود برای اداره شهر را برای سلسه مراتب اداری بالاتر از خود و مردم تبیین کند و با کاربرد اصول و تکنیک های مذاکره اداری بیشترین همراهی و همکاری را جذب کند.
۱۵- داشتن تفکر سیستماتیک: نظام مدیریت و برنامه ریزی شهر از مجموعه ای از اجزا و عناصر به هم پیوسته که در کنار یکدیگر کلیت واحد را تشکیل می دهند تشکیل شده است. شهردار باید بتواند با بینشی همه جانبه و کلی نگر تمام عناصر سیستم را در جهت تحقق هدف معینی که دلیل وجودی شهرداری است سامان دهد.
۱۶- عدالت شهری: نگرش عدالت‌مدار و فراگیر به امور و فراهم ساختن امکان بهره‌مندی یکسان شهروندان از خدمات مطلوب، در واقع عدالت، معیاری است که منافع بین افراد را متعادل می‌سازد.
۱۷- پاکدستی و امانتداری: امانتداری در بیت‌المال، دوری از تجمل و اشرافی‌گری، فسادستیزی از مؤلفه های جدایی ناپذیر یک مدیریت صحیح، علمی و اسلامی است. داشتن روحیه مبارزه با فساد و شفافیت کارکرد مالی در تمام سطوح شهرداری باید از الویت های شهردار باشد.
۱۸- مردم داری: یعنی با مردم بودن، برای مردم بودن و در خدمت مردم بودن است. شهردار بواسطه شورا منتخب مردم است در نتیجه باید در خدمت مردم باشد و مردم داری را سرلوحه کار مدیریتی خویش کند.
۱۹- عالم به وضع موجود: کسی که می خواهد شهردار شود باید به درستی به نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای شهر عالم باشد تا بتواند بهترین تصمیمات را برای ساماندهی و برنامه ریزی شهر بگیرد.
۲۰- اعتدال: معیار اعتدال برای شهردار عبارت است رعایت اعتدال و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط در مدیریت شهری.
در جمهوری اسلامی ایران شورای اسلامی شهر نهادی برای مدیریت، سیاست گذاری و برنامه ریزی امور شهر در چارچوب مقررات و قوانین موضوعه می باشد. یکی از مهمترین وظایف شوراهای شهر انتخاب و نظارت بر عملکرد شهردار است. شهردار مدیر اجرایی و مسئول اداره شهر است. شهرداری یک مجموعه بسیط با ابعاد مختلف است که سه بخش عمده فعالیتی را شامل می‌شود، نخست خدمات شهری از توسعه و نگهداری از فضاهای سبز تا نظارت بر احداث ساختمان‌ها است، دومین بخش مرتبط با پروژه‌های عمرانی است که حداقل ۴۰ درصد اعتبارات شهرداری را به خود اختصاص می‌دهد.بخش سوم فعالیت‌های شهرداری مربوط به امور مالی- اداری و سازماندهی شهرداری است که تخصیص بودجه و اعتبارات را شامل می‌شود، در حقیقت مدیریت شهری کاملا مدیریت تخصصی در ابعاد مختلف است که نیازمند مهارت‌های انسانی و تخصصی و در راس آن نیازمند مهارت‌های ادراکی است. شهردار باید درک صحیحی از زندگی شهری و شهروندی چون حمل و نقل و بهداشت عمومی و محیط‌زیست داشته باشند، شهردار از زمان تولد انسان تا فوت با آن درگیر هستند زیرا در تمامی این مراحل باید خدمات ارایه کند، در واقع وسعت کار ایجاب می‌کند که افراد توانمند و با تجربه به عنوان شهردار انتخاب شوند. بزرگترین و سخت‌ترین وظیفه شوراها انتخاب شهردار است، بنابراین شورای شهری که بتواند شهردار متعهد و کارآمدی را انتخاب کند موفق خواهد بود در غیر این صورت اشکالاتی در مدیریت شهر به وجود خواهد آمد.شورای شهر اگر در گام نخست بدون توجه به مهارت‌های توسعه شهری، طرح‌های تفصیلی و جامع، مهارت انسانی جهت نظارت بر عملکرد کارکنان و تخصص فردی، معیارهای سیاسی و قومیتی را برای انتخاب شهردار مورد نظر قرار دهد قطعا مشکلات اساسی در شهر ایجاد خواهد شد.
۱- تدبیر و آینده نگری: به معنی تفکر و اندیشه کردن در عاقب کار است. از ۷ هزار سال پیش که اولین سکونتگاهای شهری جهان شکل گرفتند تاکنون همواره شهرها محیطی پویا و در حال تغییر بوده اند. اما امروزه بواسطه انقلاب علمی - تکنولوژیک آهنگ تغییرات بسیار پرشتاب است. در چنین شرایطی روش های سنتی کارساز نیست و ضرورت دارد شهردار با روش و تکنیک های علمی آینده پژوهی تغیرات شهر را رصد و برای مواجه با آنها برنامه ریزی کند.
۲- خلاقیت و نوآوری شهری: خلاقیت و نوآوری موتور محرکه پیشرفت و تمدن انسانی است. ایده شهر خلاق بر این اصل اساسی استوار است که «در هر شهری همیشه پتانسیل و ظرفیتی بسیار بیشتر از آنچه ما در وهله اول تصور می کنیم، وجود دارد». معیار خلاقیت برای شهردار ضامن رشد و پیشرفت شهر است. شهر باید به گونه ای ساماندهی شود که زمینه بروز خلاقیت همه شهروندلن فراهم شود و به طور کلی شهر یک شهر خلاق باشد. با توجه به اهمیت خلاقیت در شهر ازسال ۲۰۰۴ شبکه شهرهای خلاق، توسط یونسکو برای ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای جهان آغاز به کار کرد.
۳- بینش استراتژیک: امروزه نبض اقتصاد جهان در شهرهای جهانی می تپد و شهرهای همچون نیویورک، لندن، توکیو، پاریس و ... مرکز فرماندهی و کنترل اقتصاد جهان هستند. در محیط اقتصاد جهانی رقابت عنصری اساسی در رشد و پویایی یا زوال و نابودی شهرهاست. در سطوح مختلف سلسله مراتب شهری رقابت وجود دارد. این رقابت صرفاً مختص محیط جهانی نیست بلکه در فضای ملی کشورها نیز شهرها با یکدیگر رقابت دارند. رقابت بین شهرها بی شباهت به جنگ مکان های شهری نیست. در چنین شرایطی شهردار باید استراتژیست باشد و ضمن آگاهی از نقاط قوت و ضعف فرصت و تهدیدهای شهر خود ، فن و هنر پیروزی بر رقیب را بداند.
۴- روحیه جهادی و خستگی ناپذیر در خدمت: اساس مدیریت جهادی تاکید بر معنویت، ارزش های اخلاقی، اسلامی و انسانی بنا شده، شهردار جهادگر در مرتبه نخست بر جنبه های انسانی باید توجه داشته و نظام مدیریتی خود را برای تعالی انسان ها پایه ریزی می کند. یعنی کار را برای خدا، با جدیت و به صورت خستگی ناپذیر انجام دهیم.
۵- تعامل و همکاری راهبردی با شورا: طبق قانون در جمهوری اسلامی ایران، نقش اصلی در مدیریت شهری بر عهده شورای اسلامی شهر است که نمایندگانش از طرف مردم انتخاب شده اند. در این مدل شورا شهردار را انتخاب می کند شهردار مسئول اجرای مصوبات شورا و زیر نظر مستقیم شورا و نظارت دولت فعالیت می کند. در این سیستم مدیریتی همکاری راهبردی شورا و شهردار بسیار کلیدی و حائز اهمیت است.
۶- تخصص مرتبط: افرادی که در زمینه های تحصیلی مرتبط با مدیریت و برنامه ریزی شهری دارای تحصیلات عالیه هستند. چرا که داشتن تخصص و درک صحیح از امور شهر و شهرسازى در کار شهرداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
۷- توان مدیریت راهبردی: شهردار باید توانایی رهبری، سازماندهی، برنامه ریزی و تصمیم گیری راهبردی را داشته باشد.
۸- شجاعت در مدیریت: معنی حقیقی شجاعت، حُـــریت و قوت قلب است. شهرداری و مدیر شهر شدن اساساً شغلی است که نیازمند شجاعت در تصمیم گیری و اقدام است چرا که عملکرد شهردار با زندگی مردم گره خورده است. شهردار باید توانایی مواجه با مخاطرات و مشکلات بسیار را داشته باشد و با کنترل بر ترس و اضطراب بهترین تصمیم را بگیرد. هرگاه برای شهردار روشن شد انجام یک کار به نفع سازمان است در انجام دادن آن تردیدی به خود راه ندهد.
۹- سابقه مدیریتی مرتبط: داشتن تجربه‌ی موفق در مدیریت و دارا بودن سابقه‌ی فعالیت در مسائل شهری
۱۰- نگاه سبز مدیریتی: پس از بروز چالش های اساسی محیط زیستی جهان به سوی تطبیق هر چه بیشتر با محیط زیست و دوستی با آن پیش می رود. شهردار باید دیدگاه مدرن زیست محیطی داشته باشد و با رویکرد مسئولیت پذیری زیست محیطی و در چارچوب نگرش توسعه پایدار شهری برنامه های شهرداری را به گونه ای پیش ببرد که ضمن بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان ضامن بقای نسل آینده شهر باشد.
۱۱- برنامه محوری: برنامه ریزی عبارت است از فرایندی دارای مراحل مشخص و بهم پیوسته برای تولید یک خروجی منسجم در قالب سیستمی هماهنگ از تصمیمات . شهردار باید برنامه مشخص و روشنی برای اداره شهر داشته باشد و از سیاسی کاری و دخالت انگیزه‌های جناحى در اداره‌ی شهر خوداری کند.
۱۲- مدیران جوان: جوانی معیاری است که معمولا در کشور ما کمتر به آن توجه می شود. اما نتایج تحقیقات علمی در سطح بین المللی نشان داده است مدیران جوان نسبت به مدیران باتجربه، کارایی بیشتری دارند مدیران جوان با درک مقتضیات زمان میل به تغییر دارند اما مدیران با تجربه بیشتر به فکر تثبت وضع موجود هستند. میل به پیشرفت و تعالی در مدیران جوان بسیار بیشتر از مدیران با سابقه است. همین موضوع انگیزه ای برای پیشرفت سازمان می شود.
۱۳- انتقاد پذیری: انتقادپذیر بودن آنهم در کنار نداشتن روحیه تطمیع و تهدید. شهردار باید مسئولیت کار را بپذیرد و پاسخگویی به مردم را، جدی، حقوقی و مقدس بشمارد.
۱۴- فن بیان و فنون مذاکره: فن بیان یکی از صفات کلیدی برای شهردار است شهردار باید بتواند با بیان صریح، گویا و قابل فهم مشکلات، چالش ها و برنامه های خود برای اداره شهر را برای سلسه مراتب اداری بالاتر از خود و مردم تبیین کند و با کاربرد اصول و تکنیک های مذاکره اداری بیشترین همراهی و همکاری را جذب کند.
۱۵- داشتن تفکر سیستماتیک: نظام مدیریت و برنامه ریزی شهر از مجموعه ای از اجزا و عناصر به هم پیوسته که در کنار یکدیگر کلیت واحد را تشکیل می دهند تشکیل شده است. شهردار باید بتواند با بینشی همه جانبه و کلی نگر تمام عناصر سیستم را در جهت تحقق هدف معینی که دلیل وجودی شهرداری است سامان دهد.
۱۶- عدالت شهری: نگرش عدالت‌مدار و فراگیر به امور و فراهم ساختن امکان بهره‌مندی یکسان شهروندان از خدمات مطلوب، در واقع عدالت، معیاری است که منافع بین افراد را متعادل می‌سازد.
۱۷- پاکدستی و امانتداری: امانتداری در بیت‌المال، دوری از تجمل و اشرافی‌گری، فسادستیزی از مؤلفه های جدایی ناپذیر یک مدیریت صحیح، علمی و اسلامی است. داشتن روحیه مبارزه با فساد و شفافیت کارکرد مالی در تمام سطوح شهرداری باید از الویت های شهردار باشد.
۱۸- مردم داری: یعنی با مردم بودن، برای مردم بودن و در خدمت مردم بودن است. شهردار بواسطه شورا منتخب مردم است در نتیجه باید در خدمت مردم باشد و مردم داری را سرلوحه کار مدیریتی خویش کند.
۱۹- عالم به وضع موجود: کسی که می خواهد شهردار شود باید به درستی به نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای شهر عالم باشد تا بتواند بهترین تصمیمات را برای ساماندهی و برنامه ریزی شهر بگیرد.
۲۰- اعتدال: معیار اعتدال برای شهردار عبارت است رعایت اعتدال و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط در مدیریت شهری.
