کبنا ؛ولی‌الله شجاع‌پوریان
تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی از جایگاهی مهم و تاثیرگذار در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برخوردار است. تمرکز امکانات، منابع و بهبود نسبی امکانات رفاهی، خدماتی، بهداشتی، آموزشی و... باعث افزایش مهاجرت به تهران و حجیم‌تر شدن این کلانشهر شده است، به صورتی که می‌توان تهران را عصاره فرهنگی کشور دانست و تقریبا از هر منطقه، فرهنگ و قومیتی، افرادی در این شهر ساکن شده‌اند. این پدیده گرچه محاسنی همچون افزایش تعامل قومیت‌ها، ترویج روحیه تساهل و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را به همراه دارد، اما اگر با برنامه‌ریزی و رویکرد فرهنگی هدفمندی همراه نباشد، تهدیدات و آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت. در نگاه اول تهران شهری مدرن، صنعتی و پیشرفته با ساختمان‌های بلندمرتبه و پرزرق و برق و شهروندانی پردرآمد، تحصیل‌کرده و برخوردار به نظر می‌آید، اما اگر بخواهیم نگاهی واقع‌بینانه به وضعیت فعلی شهر تهران داشته باشیم، نباید حقیقت را کتمان کرد و چشم را بر آسیب‌های اجتماعی، فقر، تبعیض، ناهنجاری‌ها و مشکلات فرهنگی و هویتی آن بست.
متاسفانه به دلایل مختلف ساختاری و البته استیلای یک‌ونیم دهه‌ای مدیریت ایستای شهری و مغفول ماندن موضوع فرهنگ و رویکردهای هویتی، شهر تهران امروزه با مصائب و بحران‌های جدی روبه‌روست. متاسفانه رویکرد مدیریت شهری فعلی مبتنی بر توزیع امکانات و اعتبارات به نام موسسات و نهادهای فرهنگی و مذهبی و بی‌توجهی نسبت به کارکرد و اثرگذاری آنان بوده است. شهرداری و شورای شهر به جای برنامه‌ریزی صحیح فرهنگی و نهادینه‌کردن بینش فرهنگی به موضوعات مختلف شهری از جمله معماری و شهرسازی، حمل و نقل، گسترش شهر و... به توزیع بن و کارت‌های هدیه، برگزاری جشنواره‌های پرهزینه و کم‌اثر و برنامه‌های تبلیغاتی و نه موثر توجه کرده است. تغییر در این نگرش نیازمند عزم جدی و برنامه‌ریزی اساسی منتخبان مردم و شهردار جدید است. شاید در دهه اخیر به جهت همسو بودن رسانه ملی، مدیریت شهری و تریبون‌های عمومی و رسمی، مشکلات، ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی تهران برجسته نشد، اما تردیدی نیست با استقرار مدیریت شهری جدید، بسیاری از همین مشکلات و آسیب‌ها توسط همان افرادی که عامل و مسبب آن بوده‌اند، به عنوان کشفیات جدید و عملکرد اصلاح‌طلبان در آینده‌ای نزدیک رسانه‌ای خواهد شد که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.
پدیده گورخوابی، تکدی‌گری، کودکان کار، تجمع معتادان متجاهر، شکل‌گیری زندگی حاشیه‌نشینی و آسیب‌های ناشی از سکونت‌های تجردی و بسیاری از پدیده‌های شوم اجتماعی دیگر بخشی از زندگی طبیعی امروز تهران هستند که شاید کمتر رسانه‌ای شده، اما کارشناسان و شهروندان در مناطق مختلف با آن روبه‌رو هستند، یکی از مهم‌ترین اقدامات شورا و مدیریت شهری جدید تهیه نقشه آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی شهر تهران و ارائه آن به افکار عمومی و در ادامه برنامه‌ریزی و تلاش برای حل و فصل آنهاست.
شوربختانه وجود تنوع فرهنگی از یک سو و بحرانی بودن متغیرهایی چون عوامل اقتصادی، امنیتی و سیاسی باعث شده است تا علاوه بر ایجاد خلل و گسست در فرهنگ بومی و هویت اجتماعی شهر تهران، چندگانگی و شکاف فرهنگی و هویتی در تهران ایجاد شود که هویت کالبدی و وضعیت معماری شهری تنها گوشه‌ای از این واقعیت تلخ است، اگر شورای شهر جدید در آستانه جلوس در بهشت، تدابیر لازم برای مقابله با وضعیت موجود را نداشته باشد، این آسیب‌ها برای شهروندان و مسئولان به عنوان یک تهدید مهم خودنمایی می‌کند.
انتظار می‌رود فرهنگ در مدیریت شهری جدید از یک ژست تبلیغاتی و نمایشی با شیوه‌های توزیع پول و ... به استقرار یک نظام فرهنگی منطبق بر هویت ایرانی- اسلامی و اعتلای زیرساخت‌های مدنی، مشارکت مردم در ساخت فرهنگی، بهره‌مندی از نظرات تخصصی و کارشناسی نخبگان، تغییر کند تا مسیر برون‌رفت از وضعیت آشفته فعلی میسر شود.
تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی از جایگاهی مهم و تاثیرگذار در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برخوردار است. تمرکز امکانات، منابع و بهبود نسبی امکانات رفاهی، خدماتی، بهداشتی، آموزشی و... باعث افزایش مهاجرت به تهران و حجیم‌تر شدن این کلانشهر شده است، به صورتی که می‌توان تهران را عصاره فرهنگی کشور دانست و تقریبا از هر منطقه، فرهنگ و قومیتی، افرادی در این شهر ساکن شده‌اند. این پدیده گرچه محاسنی همچون افزایش تعامل قومیت‌ها، ترویج روحیه تساهل و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را به همراه دارد، اما اگر با برنامه‌ریزی و رویکرد فرهنگی هدفمندی همراه نباشد، تهدیدات و آسیب‌هایی را به دنبال خواهد داشت. در نگاه اول تهران شهری مدرن، صنعتی و پیشرفته با ساختمان‌های بلندمرتبه و پرزرق و برق و شهروندانی پردرآمد، تحصیل‌کرده و برخوردار به نظر می‌آید، اما اگر بخواهیم نگاهی واقع‌بینانه به وضعیت فعلی شهر تهران داشته باشیم، نباید حقیقت را کتمان کرد و چشم را بر آسیب‌های اجتماعی، فقر، تبعیض، ناهنجاری‌ها و مشکلات فرهنگی و هویتی آن بست.
متاسفانه به دلایل مختلف ساختاری و البته استیلای یک‌ونیم دهه‌ای مدیریت ایستای شهری و مغفول ماندن موضوع فرهنگ و رویکردهای هویتی، شهر تهران امروزه با مصائب و بحران‌های جدی روبه‌روست. متاسفانه رویکرد مدیریت شهری فعلی مبتنی بر توزیع امکانات و اعتبارات به نام موسسات و نهادهای فرهنگی و مذهبی و بی‌توجهی نسبت به کارکرد و اثرگذاری آنان بوده است. شهرداری و شورای شهر به جای برنامه‌ریزی صحیح فرهنگی و نهادینه‌کردن بینش فرهنگی به موضوعات مختلف شهری از جمله معماری و شهرسازی، حمل و نقل، گسترش شهر و... به توزیع بن و کارت‌های هدیه، برگزاری جشنواره‌های پرهزینه و کم‌اثر و برنامه‌های تبلیغاتی و نه موثر توجه کرده است. تغییر در این نگرش نیازمند عزم جدی و برنامه‌ریزی اساسی منتخبان مردم و شهردار جدید است. شاید در دهه اخیر به جهت همسو بودن رسانه ملی، مدیریت شهری و تریبون‌های عمومی و رسمی، مشکلات، ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی تهران برجسته نشد، اما تردیدی نیست با استقرار مدیریت شهری جدید، بسیاری از همین مشکلات و آسیب‌ها توسط همان افرادی که عامل و مسبب آن بوده‌اند، به عنوان کشفیات جدید و عملکرد اصلاح‌طلبان در آینده‌ای نزدیک رسانه‌ای خواهد شد که باید برای آن چاره‌ای اندیشید.
پدیده گورخوابی، تکدی‌گری، کودکان کار، تجمع معتادان متجاهر، شکل‌گیری زندگی حاشیه‌نشینی و آسیب‌های ناشی از سکونت‌های تجردی و بسیاری از پدیده‌های شوم اجتماعی دیگر بخشی از زندگی طبیعی امروز تهران هستند که شاید کمتر رسانه‌ای شده، اما کارشناسان و شهروندان در مناطق مختلف با آن روبه‌رو هستند، یکی از مهم‌ترین اقدامات شورا و مدیریت شهری جدید تهیه نقشه آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی شهر تهران و ارائه آن به افکار عمومی و در ادامه برنامه‌ریزی و تلاش برای حل و فصل آنهاست.
شوربختانه وجود تنوع فرهنگی از یک سو و بحرانی بودن متغیرهایی چون عوامل اقتصادی، امنیتی و سیاسی باعث شده است تا علاوه بر ایجاد خلل و گسست در فرهنگ بومی و هویت اجتماعی شهر تهران، چندگانگی و شکاف فرهنگی و هویتی در تهران ایجاد شود که هویت کالبدی و وضعیت معماری شهری تنها گوشه‌ای از این واقعیت تلخ است، اگر شورای شهر جدید در آستانه جلوس در بهشت، تدابیر لازم برای مقابله با وضعیت موجود را نداشته باشد، این آسیب‌ها برای شهروندان و مسئولان به عنوان یک تهدید مهم خودنمایی می‌کند.
انتظار می‌رود فرهنگ در مدیریت شهری جدید از یک ژست تبلیغاتی و نمایشی با شیوه‌های توزیع پول و ... به استقرار یک نظام فرهنگی منطبق بر هویت ایرانی- اسلامی و اعتلای زیرساخت‌های مدنی، مشارکت مردم در ساخت فرهنگی، بهره‌مندی از نظرات تخصصی و کارشناسی نخبگان، تغییر کند تا مسیر برون‌رفت از وضعیت آشفته فعلی میسر شود.
