از مدیریت بحران تا بحران مدیریت

کبنا ؛مجید جوادی
نمی‌توان تردید نمود که در دنیای امروزی وقوع حوادث تاسف آوری نظیر ریزش ساختمان پلاسکو در هر شهر و کشوری که رخ بدهند، برای مدیریت های شهری و شرایط حاکم بر مدیریت بحران آن کشورها یک رسوایی تمام عیار به حساب می آیند. پلاسکو که خود یکی از نمادهای هویت شهری بود با سقوط خویش تبدیل به نماد سوء مدیریت و فدایی بحران مدیریت گردید. ریزش پلاسکو نه تنها ناشی از قدمت و کهنگی بنا، بلکه متأثر از نگاه کهنه حاکم بر سیستم مدیریتی نهادها و سازمان ها و خصوصاً مدیریت شهری نیز بود. مدیریتی که ناگزیر رابطه ای تنگاتنگ با سیاست دارد و متاسفانه برآیند ماشین تولید مدیران سیاسی است و نه برخواسته از سیاست های منطق مدیریت. فروپاشی ساختمان پلاسکو نه اولین حادثه است و نه آخرین خواهد بود و به گمان ما تا چنین خط تولیدی به فعالیت‌های خویش ادامه می‌دهد، شاهد نابسامانی در سطوح بیشتری نیز خواهیم بود و تاوان نهایی سوء مدیریت این چنین مدیرانی را در نهایت اقشار عمومی جامعه خواهند پرداخت.
این یک واقعیت است که هر گاه مدیریت ها آلوده به رانت های سیاسی و سیاسی کاری های منفعت طلبانه باشند و نه توان تخصصی و مدیریتی، محصولی جز وضع موجود را در پی نخواهد داشت. زیرا چنین مدیریتی بیشتر به منافع خویش و مدیران بالادست می اندیشد و چندان خود را مقید به تعهدات اجتماعی و پاسخگویی به مردم و یا جبران تبعات ناشی از قصور نمی داند.
ریزش و سقوط پلاسکو نشانه سقوط جایگاه مدیریت، در مدیریت جامعه ماست. در کلان شهری چون تهران وقتی مدیریت شهری توان مدیریت و پیشگیری از ایجاد بحران قابل پیش بینی،برای یک ملک تجاری ـ خدماتی را نداشته و عاجز به کنترل و درمان معضل است، چگونه می تواند از پس حوادث غیر قابل پیش بینی و غیر مترقبه ای چون زلزله و عواقب ناشی از آن که این کلانشهر را تهدید می نماید برآید؟ آیا این آتشِ ناشی از عطش قدرت، که خواستگاه منافع خویش را در تصدی مناصب آنچنانی می بیند تا کی باید گریبانگیر مردم باشد، تا کی باید آتش آتشفشانان جان آتش نشانان را بگیرد و ما در نهایت دلخوش پیام تسلیت و اعلام عزای عمومی باشیم. تا قبل از اینکه گرد فراموشی به این حادثه غم انگیز پاشیده شود و اهمیت مساله کمرنگ و محو گردد، سؤالاتی وجود دارند که ذهن افراد جامعه را به خود مشغول می کنند و مردمی وجود دارند که خواهان شفاف سازی و پاسخ متولیان امور می باشند. از جمله اینکه آیا مجتمع پلاسکو و سایر فضاهای کالبدی شهری با پیشینه و ویژگی های خاص فاقد شناسنامه هستند؟ اگر چنین نیست آیا متولیان مدیریت شهری از شرایط حاکم بر این مجتمع وسایر فضاهای مشابه شهری شناخت کافی داشته واز عواقب معضل وتبعات اجتماعی واقتصادی آن آگاه بوده اند؟ اگر چنین است چرا اقدام به موقع در آسیب شناسی و درمان، جهت پیشگیری از وقوع بحران نشده است؟ در صورتی که اقدام شده باشد چرا هیچ گونه شواهدی مبنی بر اقدام عملی موجود نبوده ودر صورت وجود عوامل بازدارنده چرا موانع رفع معضل به نهادهای قانونی معرفی نگردیده‌اند؟ آیا قوانین به اندازه کافی بازدارنده هستند؟ چنانچه قبل از وقوع بحران عوامل ایجاد بحران مدیریت نشده است که چنین هست آیا هنگام وقوع بحران، مدیریت بحران توانسته به درستی ایفای نقش کند؟ آیا آتش نشانان فداکار که قربانی اصلی حادثه بوده اند از ابزار و ماشین آلات مناسب و متناسب با نوع حادثه و شرایط فیزیکی سازه موضوع حادثه برخوردار بوده اند؟ آیا آتش نشانان از معایب سازه های فلزی هنگام حریق و آتش سوزی و میزان مقاومت سازه در مقابل آتش آگاه شده بودند؟ این ها بخشی از مواردی است که متولیان مدیریت شهری و مدیریت بحران باید به آن جواب داده و پاسخگوی خانواده های آتش نشانان فداکار و افکار عمومی جامعه باشند. وقتی پایتخت سیاسی واقتصادی کشور رنجور فقر مدیریتی است در سایر شهرهای کلان و متوسط اوضاع چگونه باید باشد؟ لازم به ذکر است که شیوه فعلی مدیریت حاکم بر شهرها متناسب با واقعیات جوامع شهری و انتظارات شهروندان نیست و باید با تجدیدنظر در نگاه به شهر و جوامع شهری در پی اصلاح مدیریت شهری از مدیریت بخشی به مدیریت سیستمی و یکپارچه شهری باشیم تا با تدابیر و وحدت رویه در امور مربوط به شهرها بتوانیم از حوادثی این چنین پیشگیری نماییم.