ساختمان پلاسکو در حریقِ بحران مدیریت شهری خاکستر شد

کبنا ؛سید علی اسماعیلی

صبح روز پنجشنبه، پایان دی ماه، ساختمان ۵۶ ساله پلاسکو واقع در چهاراه استانبول، با هفده طبقه که به ‌عنوان اولین ساختمان مرتفع و مُدرن ایران محسوب می‌شد، دچار شعله‌های آتش شد و برغم تلاش آتش نشانان، طبقات بالای ساختمان شعله‌ور شد و در لحظاتی بعد به طور کامل فروریخت و طی ان دهها نفر که اغلب آنها از آتش نشانان فداکار بودند، کشته و مجروح شده و صدها میلیارد تومان خسارت مادی بر جای گذاشت.
این حادثه دردناک برای چندمین بار صدای خطر ناایمن بودن ساختمان‌های بلند و فرسوده پایتخت را به گوش مدیران شهری پایتخت رساند.
علل حادثۀ دلخراش ساختمان پلاسکو از منظرهای مختلف قابل بررسی است؛ یکی از مهمترین علل این حادثه سهل انگاری شهرداری تهران در انجام وظایف قانونی خود بوده است، این علت از این جهت مهمتر است که در صورت تحقق ان، اساسا چنین حادثه دردناکی به وقوع نمی پیوست.
مطابق اظهارات دها تن از مسئولین و کارشناسان مربوطه عدم رعایت اصول ایمنی، مهمترین عامل آتش سوزی و فرو ریختن ساختمان پلاسکو، بوده است.
سخنگوی شهرداری تهران در مصاحبه با صدا و سیما اظهار داشت: ما حدود سی بار به مالکان متعدد این مجموعۀ تجاری و هیأت مدیرۀ آن تذکر داده بودیم، ولی متأسفانه به تذکرات اعتنایی نشد و این حادثه به بار آمد.
بر اساس اظهارات مزبور و دهها بینه دیگر، مدیران شهرداری تهران از عدم رعایت اصول ایمنی در ساختمان پلاسکو آگاه بوده اند.
سئوال اساسی اینجاست که شهرداری تهران نسبت به بمب بالقوه پلاسکو که بدلیل عدم رعایت نکات ایمنی، هر لحظه احتمال انفجارش میرفت و سرانجام نیز منفجر شد، چه رسالتی داشته است؟ آیا شهرداری یک نهاد نظارتی است که میباست از جایگاه نظارتی خود صرفا به تذکر مکتوب اکتفا نماید یا شهرداری نهادی اجرایی است که ضمانتهای اجرایی لازم را نیز قانونگذار دراختیار آن گذاشته است؟
قانون شهرداریها با صراحت وظیفه شهرداری ها را در این خصوص روشن کرده و تکالیفی را بر عهده آنان نهاده است.
بند ١۴ ماده ۵۵ قانون شهرداریهای کشور در مورد وظایف شهرداری مقرر می دارد:
«اتخاذ تدابیر مؤثر و اقدام لازم برای حفظ شهر از خطر سیل و حریق و همچنین رفع خطر از بنا‌ها و دیوارهای شکسته و خطرناک واقع در معابر‌عمومی و کوچه‌ها و اماکن عمومی و دالانهای عمومی و خصوصی و پر کردن و پوشاندن چاه‌ها و چاله‌های واقع در معابر و جلوگیری از گذاشتن هر‌نوع اشیاء در بالکن‌ها و ایوانهای مشرف و مجاور به معابر عمومی که افتادن آن‌ها موجب خطر برای عابرین است و جلوگیری از ناودان‌ها و دودکشهای‌ساختمان‌ها که باعث زحمت و خسارت ساکنین شهر‌ها باشد؛ و تبصره همین ماده مقرر میدارد: در کلیه موارد مربوط به رفع خطر از بنا‌ها و غیره و رفع مزاحمتهای مندرج در ماده فوق شهرداری پس از کسب نظر مأمور فنی خود به مالکین یا‌صاحبان اماکن یا صاحبان ادوات منصوب ابلاغ مهلت‌دار متناسبی صادر می‌نماید و اگر دستور شهرداری در مهلت معین به موقع اجرا گذاشته نشود، ‌شهرداری راساً با مراقبت مأمورین خود اقدام به رفع خطر یا مزاحمت خواهد نمود و هزینه مصروف را به اضافه صدی پانزده خسارت از طرف دریافت‌خواهد کرد. مقررات فوق شامل کلیه اماکن عمومی ....- پاساژ‌ها و امثال‌آنکه محل رفت و آمد مراجعه عمومی است نیز می‌باشد.»
به موجب تبصره مزبور که که در واقع فرایند اجرایی بند ١۴ ماده ۵۵ را تعریف و مشخص میسازد؛ شهرداری در کلیه موارد مربوط به رفع خطر از بنا‌ها، پس از کسب نظر مأمور فنی خود به مالکین یا‌ صاحبان اماکن، ابلاغ مدت داری را صادر می‌نماید و اگر دستور شهرداری در مهلت معین به اجرا گذاشته نشود، ‌شهرداری راساً اقدام به رفع خطر خواهد نمود.
به موجب این قانون، تکلیف قانونی شهرداری و فرایند اجرایی برخورد شهرداری با تخلفات به صراحت بیان شده است و شهرداری تهران مطابق این قانون میبایست نسبت به اصول ایمنی ساختمان پلاسکو اقدامات عملی لازم را انجام میداد.
بر این اساس شهرداری تهران بعنوان اولین نهاد مسئول در قبال حادثه درد ناک ساختمان پلاسکو باید به شهروندان ایرانی، نهادهای قانونی، نظارتی و قضایی پاسخ دهد که:
۱-  چرا علیرغم هشدارهای ایمنی متعدد به مالکان ساختمان هیچ اقدام عملی برای تامین امنیت یا تعطیلی و تخلیه ساختمان پلاسکو انجام نداده  و رأساً به تکلیف قانونی خود برای رفع خطرِ احتمالی آتش سوزی عمل نکرده است؟
۲-  مهدی چمران، علت حادثه ساختمان پلاسکو را وجود مخازن گازوئیل در طبقات بالای ساختمان  دانست؛ مطابق اظهارات رئیس شورای شهر تهران، انفجار ناگهانی طبقات فوق که باعث فرو ریختن ساختمان گردیده و دهها تن از آتش نشانان فداکار را در خود فرو برد، ناشی از مخازن گازوئیل بوده است، با توجه به اطلاع مدیران شهرداری تهران از وجود مخازن گازوئیل در ساختمان پلاسکو، چرا مسؤولان شهرداری تهران در برابر ایمنی سازی مخازن گازوئیل اقدام موثری نکردند و صرفا به نامه نگاری بسنده نمودند؟
۳-  مقامات شهرداری تهران اذعان نمودند که دهها بار به مالک و مالکین ساختمان پلاسکو در خصوص عدم رعایت اصوص ایمنی تذکر داده اند؛ چرا مالک یا مالکین این ساختمان طی این سال‌ها به هشدارها و تذکرات متعدد شهرداری مبنی بر رعایت اصول ایمنی و ترمیم ساختمان اعتنایی نکردند و چگونه قانون درخصوص تخلفات مالک یا مالکین اعمال نشده است؟
براستی در کجای دنیا میتوان نمونه مدیریت شهری ما را پیدا نمود که در وسط شهر و در منطقه ای پرجمعیت اجازه داده شود برجی هفده طبقه تاسیس شود و در دل این برج، صدها کسب و کار و اشتغال چندین هزار نفری شکل بگیرد و بر خلاف محاسبات اولیه ساختمان تغییراتی در فیزیک ساختمان ایجاد شود و صدها تن کالا و پوشاک در آن ذخیره شود و در کنار این همه، انبارهای گازوئیل و وسایل آتش زا، بدون رعایت اصول و تاسیسات ایمنی لازم نگهداری شود و...؟