امیدوارم رکود از محیط دانشگاه علوم پزشکی رخت بربندد / دانشگاه بدون دانشجو بی‌معناست/ عرصه فرهنگی صاحب‌نظر می‌خواهد نه بله قربان‌گو!

کبنا ؛دکتر غلام عباس سبز متخصص و جراح گوش و حلق و بینی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، در دهه ۷۰ از فعالین جنبش دانشجویی در استان بوده و نقش بسزایی در انجمن اسلامی دانشگاه علوم پزشکی داشته است. به مناسبت ۱۶ آذر روز دانشجو به سراغ این فعال دانشجویی قدیم و فعال سیاسی و فرهنگی فعلی رفتیم و با او در باب چگونگی و چرایی جنبش دانشجویی به گفت و گو نشستیم. و جالب اینکه بعد از گفت وگو با ما، در جلسه ای صنفی با دانشجویان پزشکی حضور پیدا کرد تا به عنوان معاون آموزشی بیمارستان امام سجاد (ع)یاسوج، پای صحبت ها و درد دل های آنان بنشیند.
*جناب دکتر تعریف شما از جنبش دانشجویی چیست؟
** ابتدا لازم می دانم شهادت سه آذر اهورایی را به همه دانشجویان عدالت طلب و آزادی خواه تسلیت عرض نمایم. امیدوارم که بتوانیم ادامه دهندگان راه این سه شهید بزرگوار باشیم.
در ابتدا باید گفت جنبش دانشجویی زیر مجموعه ای از جنبشهای اجتماعی است که اقدامی دسته جمعی برای تبلیغ و عینیت موضوعی و یا در عین حال جلوگیری از دگرگونی خاص میباشد. این جنبش ما محور است و این ماورای خون ، عشیره و یا قبیله است. هدفمندی ساختمند و منعطف و تدریجی و در عین حال همراه با جهت مندی خاص میباشد. رهبری این جنبش نیز عمدتا از پایین تعیین شده و لزوما با اتوریته قدرت همگامی ندارد.
درعین حال فراموش نکنیم آنچه جنبش دانشجویی را رویین تن میسازد نداشتن ها و نخواستن ها در این قشر است قشری که دینامیزم و پویایی به همراه نشاط جوانی را همراه خویش دارد، آزادی خواه و در عین حال عدالت طلب می باشد و چون از فرزندان تمامی اقشار جامعه تشکیل شده، وضعی الیگارشی ندارد و به عبارتی هر سر می خواهد یک رأی باشد. به فکر کوپن نانی و پاچال بازاری نیست.
* آیا کارکرد جنبش های اعتراضی دانشجویی را از نظر تاریخی مثبت می دانید یا نه؟
** جنبشهای اعتراضی را میتوان جزئی از جنبشهای اجتماعی جدید دانست در مغرب زمین از دهه ١٩٧٠به بعد شکل میگیرد. در پی ناکارآمدی سیستمهای موجود و نارساییهای دولتهای سرمایه داری و رفاه، جنبش‌هایی مثل جنبشهای زیست محیطی شکل میگیرد که زمین را نوع دیگری میخواهد. اما در کشورهای در حال توسعه پرسشهای بنیادین، همان پرسشهای اولیه از جنس عدالت و نفی تبعیض و ... می‌باشد.
* از نظر شما وجه صنفی جنبش دانشجویی مهمتر است یا وجه عمومی و سیاسی؟
** اینان در هم تنیده‌اند؛ جنبش دانشجویی جنبش صنفی اجتماعی قدرتمندی است که پیشاهنگ مبارزات سیاسی و اجتماعی نیز میباشد و حتی زمانی به عنوان یه گروه مرجع در بسیاری از رخدادهای تاریخی نقش بازی کرده است.
* به عنوان یک فعال دانشجویی دهه ۷۰، تفاوت آن دوره را با دهه۶۰ و ۸۰ و همچنین چند سال اخیر چه می دانید؟
** همانطور که عرض شد تفاوتهایی با توجه به عنصر زمان وکاتالیزورهای اجتماعی جهت تغییر وضع موجود وجود دارد در دهه ۶٠ شعارها بیشتر در بعد تداوم انقلاب و جنگ مطرح بود ؛ خاصه اینکه پس از تسخیر سفارت و جنگ تحمیلی، جنبش دانشجویی در بعد جنگ و حضور در جبهه بسیار فعال بود و در این راستا شهدای دانشجو همچون شهدایی از نسل شهید علم الهدی را تقدیم نمود.
در دهه ٧٠ شعار عدالت و نقد اشرافیت در ابتدا و در نیمه دوم این دهه گفتمان و کنش اصلاح طلبی پر رنگ بود.
در دهه ٨٠ بیشتر حفظ کیان مجموعه های دانشجویی مطرح می شد. در چند سال اخیر نوعی نگاه بازگشت گرایانه به گذشته به همراه نقد و بررسی پارادایمهای گذشته مطرح می‌گردد که چه باید کرد که مجموعه های دانشگاهی به رشد و بالندگی دست یابند و در عین حال مشکلات و موانع گذشته برچیده شود.
* آیا شبکه های اجتماعی می تواند جایگزین جنبش ها شود؟
** در بعد جنبشهای دانشجویی در جهان ٣دیدگاه عمده وجود داشته است.
دیدگاه اول یک نگاه راستگرایانه وکارکرد گرایانه وجود دارد که انتظارات مجموعه دانشگاهی را عمدتا علم گرایانه میدانند. متاسفانه همان نگاهی که در اکثر اساتید نیز وجود دارد. پژوهش محوری و مقاله محوری جهت رسیدن به سطح استادی غایت این تفکر هست.
نگاه دوم نگاهی چپ گرایانه و رادیکال بوده است که جنبش دانشجویی تمامی ساختارها و مناسبات جامعه را تغییر دهد.
نگاه سوم نگاهی بیشتر زاییده متفکران مکتب فرانکفورت میباشد که با توجه به سر عقل آمدن سرمایه داری و ایجاد دولت رفاه و تضعیف طبقه کارگر، جنبشهای دانشجویی هر از گاهی از حاشیه به متن کشانیده میشود و پرچمدار مبارزه می شود.
اول بار، ماه می١٩۶٨هربرت مارکوزه چنین تئوری را مطرح کرد و براین اعتقاد بود جنبشهای اعتراضی همچون جنبش دانشجویی و جنبش سیاهان علمدار مبارزه خواهد بود. در باب شبکه های اجتماعی باید به مشخص نبودن افراد و یا أهداف و یا عدم حضور واقعی افراد اشاره کرد. به تعبیر ژیژک، گفت وگو در محیط غیر واقعی شکل می گیرد و در عین حال مطالبات لحظه‌ای مطرح شده و تداوم شعارها و مطالبات چندان شفاف و متداول نیست. ولی در عین حال نباید فراموش کرد چنین رخدادی دور از انتظار نخواهد بود، چیزی شبیه آنچه در انقلابهای عربی اتفاق افتاد.
* نظرتان در مورد نگاه شبه حزبی جریانهای سیاسی به جنبش دانشجویی چیست؟
** این نگاه متاسفانه همواره از بیرون وجود داشته، خصوصا با نبود احزاب و یا نگاه حزبی، این وظیفه بر دوش جنبش دانشجویی سنگینی می‌کرده است که میتواند دانشگاه و دانشجو را از رسالت خویش دور سازد. تریبون بودن برای گروهها و نگاه حزبی به دانشجو داشتن چندان پسندیده نیست و با روح دانشجویی مغایرت دارد هر چند شاید در مقاطعی همپوشانی فکری و نظری وجود داشته باشد که این دومی منافاتی ندارد.
* وضعیت جنبش دانشجویی را در استان و بخصوص دانشگاه علوم پزشکی چگونه ارزیابی می کنید؟
** در استان ارزیابی من با توجه به اینکه خود در دورانی فعالیت داشته ام که دوران شور و نشاط دانشجویی بود. خاصه اینکه تقریبا تمامی تفکرات همپوشانی و تریبون داشتند. در آن دوره در سه سطح علوم پزشکی و دانشگاه یاسوج و دانشگاه آزاد فعالیت وجود داشت. با توجه به شرایط پیش آمده در این دهه آخر، تمام گروهها رو به افول گذاشته ولی در عین حال چند سالی است که فعالیتها از سر گرفته شده و این میتواند نوید فردایی بهتر باشد البته به شرطی که گروههای فکری مختلف همدیگر را تحمل کنند و مددکار هم باشند.
* نگاه روسای دانشگاه ها و معاونان و مدیران دانشجویی را در این حوزه چگونه تحلیل و ارزیابی می نمایید؟
** من همیشه امیدوارانه به موضوع نگاه کرده ام ولی گذشت زمان خصوصا این اواخر بر خلاف نظر و امیدی که خود من داشته ام چندان خوشبین کننده نیست. در یک کلام گفته می‌شود آزادی و دیکتاتوری از اینجا ناشی نمی‌شود که مکتبی خود را حق یا باطل بشمارد بلکه از این ناشی می‌شود که حق آزادی برای دیگران قائل باشد یا خیر. با توجه به اینکه دولت عقل گرای تدبیر و امید اکنون زمامدار است سطح توقعات باید بالاتر از وضع موجود باشد، عرصه فرهنگی صاحب نظر و سردار میخواهد نه فقط سرباز و بله قربان گو.
مجموعه علمی فرهنگی از نگاه یکی بالا و دیگران پایین رنج می‌برد. نگاه حاضر بر دانشگاه علوم پزشکی متاسفانه نگاه جزیره‌ای است؛ یعنی هر بخشی از قومیتی و نگاهی خاص تشکیل شده و کل نگری بر آن حاکم نیست. دانشجو حالا با هر نگاهی به بازی گرفته نمی‌شود. برخی آقایان خود را قیم فرض می‌کنند چندان اجازه به گروههای مختلف جهت عرض اندام داده نمی‌شود. زمانی خاطراتی برای دانشجو تعریف می‌شود که چه اندازه نشریات قوی در این دانشگاه چاپ می‌شد که امور دانشجویی و یا معاونت فرهنگی و یا رؤسای دانشکده یا دانشگاه به نقد کشیده می‌شد برای چیزی شبیه افسانه به ذهن دانشجویان خطور می کند.
تریبونهای صنفی قوی و حتی مطالبات ساده و ابتدایی در زمینه وضعیت خوابگاه و غذا و سرویس و یا شرکت تعاونی دانشجویی چیز عجیبی به نظر می‌رسد. سَرخوردگی دانشجویی زیاد است که این قطعا با روح نظام مقدس و منویات مقام معظم رهبری فرسنگها فاصله دارد.
دانشجویی تعریف میکرد وقتی از مشکلات سخن می‌گوییم، آقای مسئول پاسخ می‌دهد میخواستید یه دانشگاه بهتری قبول شوید!! قطعا این سخنان زیبنده ما نیست.
در هر حال فکر میکنم دولت تدبیر و امید در این باب مظلوم واقع شده است. واقعا نیاز به افرادیست که عمیقا شعارهای فرهنگی دولت را قبول داشته باشند و در جهت بسط أهداف فرهنگی کوشا باشند و نه صرفا جهت منتفع شدن مادی و معنوی از پست های مدیریتی تلاش کنند و وقعی به شعارها و مرام این دولت ننهند.
شورای فرهنگی متعلق به دانشجویان است و باید تلاش بیشتری جهت تحقق أهداف عالیه صورت پذیرد. در مجموعه اگر دانشجویی نباشد دانشگاه بی معناست. هیات علمی و استاد بودن بی معناست و در یک کلام مدیریت دانشجویی و فرهنگی بی معناست.
امید که رکود و سستی از محیط دانشگاه علوم پزشکی رخت بربندد و دانشجویان در محیطی پرنشاط و سالم به کسب دانش بپردازند.
سخن پایانی؟
در پایان شهادت سه آذر اهورایی را مجددا تسلیت عرض مینمایم و سخنم را با این شعر به پایان می برم:
بسان رود که در نشیب دره سر به سنگ میزند رونده باش
امید هیچ معجزی ز مرده نیست زنده باش
----------------------
گفت‌وگو: محمود آرام