تاریخ انتشار
شنبه ۱ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۲۵
کد مطلب : ۲۰۶۸۴۴
آزادی موصل؛ سکوی تجزیه عراق
۰
کبنا ؛علی تقوی
موصل به عنوان مرکز استان نینوا، دومین شهر بزرگ عراق است و از نظر ویژگیهای خاص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، به قدری مهم است که به عنوان سکوی پرش داعش درسال ۲۰۱۴ هدف قرار گرفت و اکنون نیز میتواند به سکوی تجزیه عراق تبدیل شود.
از روز دوشنبه حملات مشترک ارتش عراق، پیشمرگههای کُرد، شبه نظامیان شیعه حشدالشعبی و شبهنظامیان اهل تسنن به سوی موصل برای بازپسگیری این شهر آغاز شدهاست. تحلیلگران میگویند، موصل طی چند روز آینده از کنترل داعش بیرون خواهد آمد.
حالا پرسش اساسی این است که با از دست رفتن این پایگاه اصلی داعش، شرایط بعد از پیروزی چگونه خواهد بود؟. آیا دولت عراق میتواند اتحاد و یکپارچگی متزلزل خود را بعد از آزادسازی موصل حفظ کند؟ و آیا خروج داعش از عراق به تجزیه این کشور نخواهد انجامید؟
منطقه موصل دارای منابع عظیم معدنی از جمله نفت میباشد، که از سرچشمههای قدرت و منازعه در داخل عراق به حساب میآید. در بعد منابع آب، از مهمترین منابع آبرسانی به مناطق مختلف عراق محسوب میشود. از نظر کشاورزی به دلیل خاک غنی و بارش مناسب، موصل از جمله مهمترین مناطق عراق در زمینه تامین نیازهای غذایی است. همچنین موصل، در عراق به شهر تولیدات معروف بوده و در تولید پارچه، کتان، دامداری، غلات و نفت دارای شهرت است. موصل به عنوان شهری که محل همزیستی اقوام و نژادهای مختلف از جمله کردها، اعراب شیعه و سنی، ترکمنها، آشوریها، ایزدیها، مسیحیها و یهودیها بوده است، در آینده سیاسی عراق از بُعد فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت فراوانی است. اهمیت ژئواستراتژیک آزادسازی موصل برای حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان در بعد نظامی، نیز این است که موصل بخشی از مناطق مورد مناقشه در قانون اساسی عراق است. از این جهت آزادسازی موصل میتواند تاثیری عمیق در اختلافات درونی در دولت عراق و همچنین اختلافات قومی در این کشور شود و به کانون درگیریهای پیچیده طایفهای و قومیتی بین کردها، اعراب سنی وشیعه تبدیل شود.
این شهر برای ترکیه، ایران، کردها و سنیها دارای اهمیت خاصی است. طی چند ماه اخیر تعدادی از اعراب سنی این مساله را مطرح نمودهاند که بعد از آزادسازی موصل در این استان اعلام ایالت فدرال خواهند نمود و در جریان آزادسازی این شهر به شدت مخالف حضور نیروهای حشدالشعبی بودند. البته همزمان دستگاههای تبلیغاتی عربستان و بعضی کشورهای حوزه خلیج فارس با تبلیغات خود، بحث طایفهای و مذهبی را مطرح کردهاند و تاحدودی میتوانند روی افکار عمومی بخشی از جامعه عراق تاثیر بگذارند. از این رو مرحله پس از فتح موصل پر اهمیتتر از فتح آن و منشاء تحولات جدید و حساس در عراق خواهد بود.
اکثریت جمعیت موصل را اعراب سنی تشکیل میدهند و در صورت ادعای کردها بر موصل این مساله میتواند درگیریهای تازهای را میان سنیهای موصل با کردها به وجود آورد. ترکیه نیز از گذشتههای دور ادعاهایی درباره بخشی از مناطق اطراف موصل داشته است و این اتفاقات احتمالی میتواند زمینه را برای سیطره بر آن مناطق مهیا کند. کاربه جایی رسیده است که حتی ترکمنهای عراقی که ریشه عراقی و ترکیهای دارند تقاضای خود مختاری کردهاند. بیتردید دخالت نظامی ترکیه در موصل قطعا به بروز یک کشمکش منطقهای دیگر کمک خواهد کرد و زنگ هشداری برای تجزیه کشور خواهد بود. با توجه به طمعورزی ترکیه از یک سو و فرصتطلبی کردها از سوی دیگر، آنچه مورد تهدید است، سرنوشت استقلال عراق است. ترکیه در حالی برای مشارکت نظامی در عملیات موصل پافشاری میکند که مقامهای عراقی بارها خواستار خروج نظامیان ترکیه ازشمال عراق شدهاند. رسانههای ترکیه از استقرار تانکهای ارتش این کشور در مرزهای عراق خبر دادند. اقدامی که حاکی از عزم آنکارا برای ماجراجویی در موصل وتداوم تنش با دولت العبادی است. اردوغان در سخنانی تعجببرانگیز گفت: چه بخواهند، چه نخواهند ما در عملیات آزادسازی موصل مشارکت خواهیم کرد. وزیر دفاع ترکیه نیزاعلام کرد، «طبیعی است که در نشستها و تحولات مربوط به موصل حضور داشته باشیم. تصمیمگیری درباره آینده این شهر بدون ترکیه غیرممکن است.» پیشمرگههای کرد نیز با پشتیبانی ترکیه قصد ورود به شرق موصل را دارند، منطقهای که اساسا مورد حمایت واشنگتن، عربستان و ترکیه برای کم کردن تاثیر دولت مرکزی بغداد بر آن و تاسیس یک منطقه شبهخودمختار مطیع قدرتهای بینالمللی و منطقه ایاست. لذا با توجه به اهمیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک منطقه موصل، اگرچه به نظر میرسد نبرد موصل ایستگاه پایانی حضور داعش در عراق باشد، ولی به وضوح نگرانیهای جدی برای روزهای پس از آزادسازی موصل برای عراق، و منطقه وجود خواهد داشت و شروعی بر پایان خطوط تقسیمی سایکس - پیکو خواهد بود.
موصل به عنوان مرکز استان نینوا، دومین شهر بزرگ عراق است و از نظر ویژگیهای خاص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، به قدری مهم است که به عنوان سکوی پرش داعش درسال ۲۰۱۴ هدف قرار گرفت و اکنون نیز میتواند به سکوی تجزیه عراق تبدیل شود.
از روز دوشنبه حملات مشترک ارتش عراق، پیشمرگههای کُرد، شبه نظامیان شیعه حشدالشعبی و شبهنظامیان اهل تسنن به سوی موصل برای بازپسگیری این شهر آغاز شدهاست. تحلیلگران میگویند، موصل طی چند روز آینده از کنترل داعش بیرون خواهد آمد.
حالا پرسش اساسی این است که با از دست رفتن این پایگاه اصلی داعش، شرایط بعد از پیروزی چگونه خواهد بود؟. آیا دولت عراق میتواند اتحاد و یکپارچگی متزلزل خود را بعد از آزادسازی موصل حفظ کند؟ و آیا خروج داعش از عراق به تجزیه این کشور نخواهد انجامید؟
منطقه موصل دارای منابع عظیم معدنی از جمله نفت میباشد، که از سرچشمههای قدرت و منازعه در داخل عراق به حساب میآید. در بعد منابع آب، از مهمترین منابع آبرسانی به مناطق مختلف عراق محسوب میشود. از نظر کشاورزی به دلیل خاک غنی و بارش مناسب، موصل از جمله مهمترین مناطق عراق در زمینه تامین نیازهای غذایی است. همچنین موصل، در عراق به شهر تولیدات معروف بوده و در تولید پارچه، کتان، دامداری، غلات و نفت دارای شهرت است. موصل به عنوان شهری که محل همزیستی اقوام و نژادهای مختلف از جمله کردها، اعراب شیعه و سنی، ترکمنها، آشوریها، ایزدیها، مسیحیها و یهودیها بوده است، در آینده سیاسی عراق از بُعد فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت فراوانی است. اهمیت ژئواستراتژیک آزادسازی موصل برای حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان در بعد نظامی، نیز این است که موصل بخشی از مناطق مورد مناقشه در قانون اساسی عراق است. از این جهت آزادسازی موصل میتواند تاثیری عمیق در اختلافات درونی در دولت عراق و همچنین اختلافات قومی در این کشور شود و به کانون درگیریهای پیچیده طایفهای و قومیتی بین کردها، اعراب سنی وشیعه تبدیل شود.
این شهر برای ترکیه، ایران، کردها و سنیها دارای اهمیت خاصی است. طی چند ماه اخیر تعدادی از اعراب سنی این مساله را مطرح نمودهاند که بعد از آزادسازی موصل در این استان اعلام ایالت فدرال خواهند نمود و در جریان آزادسازی این شهر به شدت مخالف حضور نیروهای حشدالشعبی بودند. البته همزمان دستگاههای تبلیغاتی عربستان و بعضی کشورهای حوزه خلیج فارس با تبلیغات خود، بحث طایفهای و مذهبی را مطرح کردهاند و تاحدودی میتوانند روی افکار عمومی بخشی از جامعه عراق تاثیر بگذارند. از این رو مرحله پس از فتح موصل پر اهمیتتر از فتح آن و منشاء تحولات جدید و حساس در عراق خواهد بود.
اکثریت جمعیت موصل را اعراب سنی تشکیل میدهند و در صورت ادعای کردها بر موصل این مساله میتواند درگیریهای تازهای را میان سنیهای موصل با کردها به وجود آورد. ترکیه نیز از گذشتههای دور ادعاهایی درباره بخشی از مناطق اطراف موصل داشته است و این اتفاقات احتمالی میتواند زمینه را برای سیطره بر آن مناطق مهیا کند. کاربه جایی رسیده است که حتی ترکمنهای عراقی که ریشه عراقی و ترکیهای دارند تقاضای خود مختاری کردهاند. بیتردید دخالت نظامی ترکیه در موصل قطعا به بروز یک کشمکش منطقهای دیگر کمک خواهد کرد و زنگ هشداری برای تجزیه کشور خواهد بود. با توجه به طمعورزی ترکیه از یک سو و فرصتطلبی کردها از سوی دیگر، آنچه مورد تهدید است، سرنوشت استقلال عراق است. ترکیه در حالی برای مشارکت نظامی در عملیات موصل پافشاری میکند که مقامهای عراقی بارها خواستار خروج نظامیان ترکیه ازشمال عراق شدهاند. رسانههای ترکیه از استقرار تانکهای ارتش این کشور در مرزهای عراق خبر دادند. اقدامی که حاکی از عزم آنکارا برای ماجراجویی در موصل وتداوم تنش با دولت العبادی است. اردوغان در سخنانی تعجببرانگیز گفت: چه بخواهند، چه نخواهند ما در عملیات آزادسازی موصل مشارکت خواهیم کرد. وزیر دفاع ترکیه نیزاعلام کرد، «طبیعی است که در نشستها و تحولات مربوط به موصل حضور داشته باشیم. تصمیمگیری درباره آینده این شهر بدون ترکیه غیرممکن است.» پیشمرگههای کرد نیز با پشتیبانی ترکیه قصد ورود به شرق موصل را دارند، منطقهای که اساسا مورد حمایت واشنگتن، عربستان و ترکیه برای کم کردن تاثیر دولت مرکزی بغداد بر آن و تاسیس یک منطقه شبهخودمختار مطیع قدرتهای بینالمللی و منطقه ایاست. لذا با توجه به اهمیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک منطقه موصل، اگرچه به نظر میرسد نبرد موصل ایستگاه پایانی حضور داعش در عراق باشد، ولی به وضوح نگرانیهای جدی برای روزهای پس از آزادسازی موصل برای عراق، و منطقه وجود خواهد داشت و شروعی بر پایان خطوط تقسیمی سایکس - پیکو خواهد بود.