کبنا ؛علی حسینی خیرآباد علیا **
جمهوری اسلای ایران، به‌عنوان نظام نوین سیاسی که پس از انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) با رأی ۹۸ درصدی مردم جایگزین نظام سلطنتی گردید، از یک بافت یکپارچه و منسجم برخوردار است که هر‌کدام از اجزای آن در عین یکپارچگی، دارای استقلال عمل نیز میباشند. مشروعیت و مقبولیت این نظام و تک‌تک عناصر آن نیز از طریق ساز‌و‌کارهای مناسب در کلیت نظام پی‌ریزی شده است.تشدید تب و تاب انتخاباتی در هفته های اخیر نه تنها نامزدهای انتخابات بلکه اقشار مختلف مردم را نیز به کارزار رقابت کشانده است. شکی نیست که این شور کم نظیر آحاد ملت به ویژه جوانان و خواص جامعه، نه تنها مهر تأییدی بر آزادی بیان، بلکه تأییدی بر آزادی انتخاب سرنوشت مردم در نظام جمهوری اسلامی است. در طی قریب به ۴ دهه گذشته انقلاب اسلامی همواره در مشق آزادی و دموکراسی موفق بوده و شاهد این مدعا نیز استقبال گسترده مردم از صندوق های آراء است. اما آنچه که باید در این مقوله مورد تأمل ژرف قرار گیرد، حفظ اخلاق اسلامی-انسانی در کارزار رقابت به ویژه از سوی نامزدها و طرفداران ایشان است که در کنار رقابت سیاسی، میدان سنجش تقوای الهی را نیز گسترانیده است.کارزاری که بدون تردید اهمیتی دو چندان بر پیروزی در رقابت سیاسی داشته و تمیز بصیرت و خداترسی و دنیاخواهی و جاه طلبی خواهد بود. در همین راستا بر آن شدیم تا در حد بضاعت ناچیز خود مطالبی را از سیره و مکتب امیرالمومنان (ع) درحوزه تقوای سیاسی بیان نماییم.
بی گمان حوزه اجتماعی سیاسی، لغزشگاه بزرگ همگان به ویژه بزرگان و رهبران جامعه است. انسان در عمل اجتماعی نشان می دهد تا چه اندازه در مسیر خودسازی و مبارزه با هواهای نفسانی گام برداشته و در مسیر انسانیت و عبودیت ربوبی و خلافت الهی قرار گرفته است.از این رو باید گفت که مهم ترین و بزرگ ترین مرکز آزمون های الهی، امور اجتماعی و سیاسی است. در این حوزه است که مردم حقیقت خود را آشکار می کنند و تنها کسانی که در خودسازی و تزکیه نفس کوشیده اند می توانند با تقوای سیاسی و اجتماعی از آزمون ها سربلند بیرون آیند و مصداق «حافظا لدینه، صائنا لنفسه، مخالفا لهواه و مطیعا لامر مولاه» باشند که در این زمان حق رهبری مردم به عنوان خلافت الهی به عهده آنان گذاشته می شود تا مردم را در نقش ربوبیت طولی و پروردگاری، پرورش دهند و آنان را به سوی کمال مطلق هدایت نمایند.
در اهمیت تقوا برای حاکم، حضرت علی (ع) در فرمان حکومتی به مالک اشتر بلافاصله او را به تقوا امر می کند و می فرماید"امره بتقوی الله و ایثار طاعته" یعنی او را فرمان – نه خواهش یا درخواست- دهد به تقوای الهی و گزینش طاعت او.."
در تاثیر معنوی تقوا در خطبه ۱۱۳ حضرت می فرماید: تقوای خدا، دوستان خدا را از حرام نگه داشته و دلهای آنان را ملزم به ترس از خدا می نماید، تا حدی که شبها( برای نماز) بیدار و روزهای گرم را ( برای روزه) تشنه نگه می دارد پس راحت و سیرابی را به رنج و تشنگی برگزیده، مرگ را نزدیک دیده به سوی عمل شتافتند و آرزوها را تکذیب کرده، آخرت را ملاحظه نمودند.
استاد مطهری در پاسخ به ادعای کسانی که تقوا را محدود کننده ی آزادی اجتماعی می دانند، تقوا را مصونیت قلمداد کرده و به استناد این بخش از خطبه حضرت یعنی " فان تقوی الله مفتاح سداد و ذخیره معاد و عتق من کل ملکه و نجاه من کل هلکه بها ینجح الطالب و بنحو الهارب و تنال الرغائب" تقوا کلید درستی و اندوخته روز قیامت است، آزادی است از قید رقیت، نجات است از هر بدبختی؛ به وسیله تقوا انسان به هدف خویش می رسد و از دشمن نجات می یابد و به آرزوهای خویش نائل می گردد" پس تقوا نه تنها این است که قید و محدودیت نیست، بلکه عین حریت و آزادگی است.
حضرت علی (ع) تقوا را دوای درد جسم و روح معرفی می کند و در توصیه های بهداشتی برای شفای امراض جسمانی و روانی می فرماید" شفاء مرض اجسادکم" و استاد مطهری در توضیح آن می نویسد:" اگر تقوا نباشد آدمی حتی تن خود و سلامت تن خود را قادر نیست حفظ کند. آدم متقی که به حد خود و حق خود قانع و راضی است و روحی مطمئن تر و اعصابی آرامتر و قلبی سالمتر دارد، دائما در فکر نیست کجا را برود و کجا را بخورد و کجا را ببلعد.ناراحتی های عصبی او را به زخم روده و معده مبتلا نمی سازد؛ افراط در شهوت او را ضعیف و ناتوان نمی کند؛ عمرش طولانی تر می شود؛ سلامت تن و سلامت روح و سلامت اجتماع همگی بستگی دارد به تقوا"افزون بر پرهیز و دوری از شکم چرانی و لذت جویی می توان نتایج دیگری نیز از تقوا گرفت ازجمله: درک وشناخت فقر وبدبختی در میان پایین ترین اقشار جامعه، نزدیک سازی معیشت مردم به مسوولان و همدلی مقابل مردم و کارگزاران دولت در شرایط مختلف. حضرت علی (ع) در نامه به عثمان بن حنیف وقتی شنید که در بصره به میهمانی ثروتمندان رفته است فرمود:اگر می خواستم به این عسل پالوده و آن مغز گردو و این بافته های ابریشمین به آسانی راه می یافتم، ولی هیهات که هوا وهوس بر من چیره شود و شکمپارگی به گزینش طعام های لذیذ وادارم، در حالی که چه بسا در یمامه یا حجاز کسانی باشند که امید دستیابی به قرص نانی نیزنداشته باشند و شاید هم تمامیت عمرشان خالی از خاطره سیری باشد.
شاید سوال پیش آید که مگر استفاده از امکانات برای مسوولان چه اشکالی دارد و برای نمایش قدرت و ثروت حکومت خود به دیگران چرا نباید از مظاهر مادی بهره برد؟ پاسخ را از نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر می آوریم که" بر هوس خویشتن خویش مالک باش و از آنچه حلالت نیست، خود بر خویش سخت بگیر" و بخش دیگر پاسخ را از نامه حضرت به مرزداران خود که می فرماید" اما بی تردید حق این است که اگر زمامدار امتیازی فراچنگ آرد یا با امکاناتی خاص امتیازی بیابد، این همه شایسته نیست که او را بر ضد ملت دگرگون کند، بلکه نعمات خدادادی باید نزدیکتر و مهربان تر شدنش را به بندگان خدا و برادرانش سبب شود" بنابراین برخورداری مسوولان از امکانات نباید امتیازی خاص – که موجب فاصله گرفتن گرفتن از مردم می شود- تلقی گردد، بلکه باید در جهت همسانی با مردم مورد استفاده قرار گیرد.
نجات از غرور
برای نجات از غرور کاذب ناشی از برخورداری از امتیازات حکومتی که گریبانگیر مسوولان- حتی اگر مالک اشتر باشد- حضرت توصیه می کند" هرگاه شکوه ویژه فرمانروایی به نخوت و خود بزرگ بینی دچارت ساخت، با دقت در بزرگی ملک خدا و نیروش بنگر که چگونه با تو و برتو سلطه دارد و بند بند وجودت، در اختیار اوست که این بی تردید نافرمانیت را رام می کند و بر تندروی هایت مهار می زند و آنچه را که از خودت گریخته است به سویت باز می گرداند.
مساوات و عدالت
از آثار و نتایج دیگر تقوای سیاسی، رعایت مساوات و عدالت و دوری از تبعیض در تقسیم امکانات از جمله بیت المال و برخورد با مردم می باشد. علامه نراقی در جامعه السعادات" در مورد نتیجه بی عدالتی فرموده" شریف ترین و مهمترین عدالت ها و برترین و عمومی ترین سیاست ها عدالت حاکم و زمامدار است ، زیرا دیگر وجوه عدالت به آن بستگی دارد و اگر نباشد هیچ کس نمی تواند عدالت را رعایت کند.
حضرت علی (ع) با پیروی از تعالیم پیامبر(ص) در مورد ارتباط حاکم با مردم می فرماید" در میام مردم فروتن باش و با آنان نرمخویی و انعطاف پذیری پیشه کن و در برخورد با آنان گشاده رو باش و مساوات را حتی در سطح نگاه و اشارات تعارف آمیز پاس دار، تا زورمندان در ظلم تو طمع نبندند و ناتوان از عدالتت نومید نشوند."
پرهیز از تجملات و تشریفات
پرهیز از تجملات و تشریفات از آثار مهم تقوا است که در گفتار و کردار حضرت علی (ع) به عنوان حاکم سیاسی جامعه نمایان است.ایشان به استناد نفی تجمل و تشریفات در مراسم حج و سیره نبوی به استفاده از نعمات الهی اشاره می کند که"از تمامی نعماتی که دا ارزانیت داشته است به بهترین وجه بهره گیری و هرگز هیچ یک از نعمت های خداوندی را که در اختیار داری، تباه مکن و چنان باش مه آثار نعمات خدا بر تو آشکار شود.به دیگر سخن، برداشت حضرت از تقوا برخلاف آنهایی است که با پشمینه پوشی و دوری گزینیاز نعمات دنیوی به خیال خود متقی هستند وپارسایی کنند، چرا که عصاره زهد و پارسایی در آیه ۲۳ سوره الحدید نهفته است که " لکیلا تاسوا علی مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم" یعنی به آنچه از دست داده اید تاسف نخورید وآنچه به دست آورده اید شادمانی نکنید، پس تقوای الهی با رهبانیت مسیحی و پشمینه پوشی صوفیات تفاوت دارد.
پیروی از سیره حضرت علی (ع) برای مسوولان، خواص و نخبگان به عنوان الگوهای جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا تقوای آنان، تقوای جامعه را نیز به دنبال خواهد داشت.
ایشان در این خصوص در نامه ای به عثمان بن حنیف استاندار بصره فرموده اند :آگاه باش که هر پیرو و مامومی را پیشوایی است که باید از او پیروی کند و به روشنایی نور دانش وی روشنایی گیرد" و در پاسخ به همه کسانی-در همه زمان ها- که خود را عاجز از پیروی حضرت علی (ع) می دانند، به صراحت آورده اند که " آگاه باشید که شما توان انجام این کارها را ندارید، اما مرا به پارسایی، کوشش، پاکدامنی و درستکاری یاری کنید" و در ادامه نامه بر نقطه حساس روحی انسان هایی انگشت گذاشته که وجود آنان هنوز زیر بار سنگین مادیات دفن نشده و امید می رود که با یاد مرگ به فطرت پاک خود بازگردند. خدا عاقبت و سرانجام آدمیان را اینگونه به تصویر می کشد " در حالی که جایگاه آدمی گوری است که در تاریکی آن شانه هایش برجای نماند و خبرهایش نهان گردد، گودالی که اگر به گشادگی آن افزوده شود و دستهای گورکن فراخش سازد، سنگ و کلوخ آن را می فشارد و تنگ می سازد و خاک انباشته روزنه های آن را نمی بندند، من نفس خود را تنها با پرهیزکاری می پرورانم تا در روز بزرگترین بیم ها و ترس ها ایمن باشم و در لغزشگاه نلغزم.
سخن پیرامون مسئله تقوای سیاسی و ابعاد آن در تحلیل قرآنی و آموزه های دینی چنان گسترده است که تبیین و بیان همه آن ها در حوصله این مقاله نیست. امید است که با بهره گیری از همین مقدار در مسیری گام برداریم که امید را در جامعه زنده کند و مردم را به سوی هم بکشاند و انسجام و وحدت را به جامعه، ارزانی کند و آرامش و آسایش را به آن بازگرداند.
در نهایت باید مشاهده کرد که آیا آنچنان که سیاسیون و فعالان اجتماعی-سیاسی سنگ جمهوریت نظام و حفظ حق حاکمیت مردم را به سینه کوفته و مشق دموکراس می کنند، دغدغه اسلامیت نظام را که اساس عدالت انسانی و بن مایه ظهور انقلاب اسلامی و دادخواهی در هرکجای جهان است را نیز خواهند داشت؟
** کارشناس ارشد نفت
جمهوری اسلای ایران، به‌عنوان نظام نوین سیاسی که پس از انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) با رأی ۹۸ درصدی مردم جایگزین نظام سلطنتی گردید، از یک بافت یکپارچه و منسجم برخوردار است که هر‌کدام از اجزای آن در عین یکپارچگی، دارای استقلال عمل نیز میباشند. مشروعیت و مقبولیت این نظام و تک‌تک عناصر آن نیز از طریق ساز‌و‌کارهای مناسب در کلیت نظام پی‌ریزی شده است.تشدید تب و تاب انتخاباتی در هفته های اخیر نه تنها نامزدهای انتخابات بلکه اقشار مختلف مردم را نیز به کارزار رقابت کشانده است. شکی نیست که این شور کم نظیر آحاد ملت به ویژه جوانان و خواص جامعه، نه تنها مهر تأییدی بر آزادی بیان، بلکه تأییدی بر آزادی انتخاب سرنوشت مردم در نظام جمهوری اسلامی است. در طی قریب به ۴ دهه گذشته انقلاب اسلامی همواره در مشق آزادی و دموکراسی موفق بوده و شاهد این مدعا نیز استقبال گسترده مردم از صندوق های آراء است. اما آنچه که باید در این مقوله مورد تأمل ژرف قرار گیرد، حفظ اخلاق اسلامی-انسانی در کارزار رقابت به ویژه از سوی نامزدها و طرفداران ایشان است که در کنار رقابت سیاسی، میدان سنجش تقوای الهی را نیز گسترانیده است.کارزاری که بدون تردید اهمیتی دو چندان بر پیروزی در رقابت سیاسی داشته و تمیز بصیرت و خداترسی و دنیاخواهی و جاه طلبی خواهد بود. در همین راستا بر آن شدیم تا در حد بضاعت ناچیز خود مطالبی را از سیره و مکتب امیرالمومنان (ع) درحوزه تقوای سیاسی بیان نماییم.
بی گمان حوزه اجتماعی سیاسی، لغزشگاه بزرگ همگان به ویژه بزرگان و رهبران جامعه است. انسان در عمل اجتماعی نشان می دهد تا چه اندازه در مسیر خودسازی و مبارزه با هواهای نفسانی گام برداشته و در مسیر انسانیت و عبودیت ربوبی و خلافت الهی قرار گرفته است.از این رو باید گفت که مهم ترین و بزرگ ترین مرکز آزمون های الهی، امور اجتماعی و سیاسی است. در این حوزه است که مردم حقیقت خود را آشکار می کنند و تنها کسانی که در خودسازی و تزکیه نفس کوشیده اند می توانند با تقوای سیاسی و اجتماعی از آزمون ها سربلند بیرون آیند و مصداق «حافظا لدینه، صائنا لنفسه، مخالفا لهواه و مطیعا لامر مولاه» باشند که در این زمان حق رهبری مردم به عنوان خلافت الهی به عهده آنان گذاشته می شود تا مردم را در نقش ربوبیت طولی و پروردگاری، پرورش دهند و آنان را به سوی کمال مطلق هدایت نمایند.
در اهمیت تقوا برای حاکم، حضرت علی (ع) در فرمان حکومتی به مالک اشتر بلافاصله او را به تقوا امر می کند و می فرماید"امره بتقوی الله و ایثار طاعته" یعنی او را فرمان – نه خواهش یا درخواست- دهد به تقوای الهی و گزینش طاعت او.."
در تاثیر معنوی تقوا در خطبه ۱۱۳ حضرت می فرماید: تقوای خدا، دوستان خدا را از حرام نگه داشته و دلهای آنان را ملزم به ترس از خدا می نماید، تا حدی که شبها( برای نماز) بیدار و روزهای گرم را ( برای روزه) تشنه نگه می دارد پس راحت و سیرابی را به رنج و تشنگی برگزیده، مرگ را نزدیک دیده به سوی عمل شتافتند و آرزوها را تکذیب کرده، آخرت را ملاحظه نمودند.
استاد مطهری در پاسخ به ادعای کسانی که تقوا را محدود کننده ی آزادی اجتماعی می دانند، تقوا را مصونیت قلمداد کرده و به استناد این بخش از خطبه حضرت یعنی " فان تقوی الله مفتاح سداد و ذخیره معاد و عتق من کل ملکه و نجاه من کل هلکه بها ینجح الطالب و بنحو الهارب و تنال الرغائب" تقوا کلید درستی و اندوخته روز قیامت است، آزادی است از قید رقیت، نجات است از هر بدبختی؛ به وسیله تقوا انسان به هدف خویش می رسد و از دشمن نجات می یابد و به آرزوهای خویش نائل می گردد" پس تقوا نه تنها این است که قید و محدودیت نیست، بلکه عین حریت و آزادگی است.
حضرت علی (ع) تقوا را دوای درد جسم و روح معرفی می کند و در توصیه های بهداشتی برای شفای امراض جسمانی و روانی می فرماید" شفاء مرض اجسادکم" و استاد مطهری در توضیح آن می نویسد:" اگر تقوا نباشد آدمی حتی تن خود و سلامت تن خود را قادر نیست حفظ کند. آدم متقی که به حد خود و حق خود قانع و راضی است و روحی مطمئن تر و اعصابی آرامتر و قلبی سالمتر دارد، دائما در فکر نیست کجا را برود و کجا را بخورد و کجا را ببلعد.ناراحتی های عصبی او را به زخم روده و معده مبتلا نمی سازد؛ افراط در شهوت او را ضعیف و ناتوان نمی کند؛ عمرش طولانی تر می شود؛ سلامت تن و سلامت روح و سلامت اجتماع همگی بستگی دارد به تقوا"افزون بر پرهیز و دوری از شکم چرانی و لذت جویی می توان نتایج دیگری نیز از تقوا گرفت ازجمله: درک وشناخت فقر وبدبختی در میان پایین ترین اقشار جامعه، نزدیک سازی معیشت مردم به مسوولان و همدلی مقابل مردم و کارگزاران دولت در شرایط مختلف. حضرت علی (ع) در نامه به عثمان بن حنیف وقتی شنید که در بصره به میهمانی ثروتمندان رفته است فرمود:اگر می خواستم به این عسل پالوده و آن مغز گردو و این بافته های ابریشمین به آسانی راه می یافتم، ولی هیهات که هوا وهوس بر من چیره شود و شکمپارگی به گزینش طعام های لذیذ وادارم، در حالی که چه بسا در یمامه یا حجاز کسانی باشند که امید دستیابی به قرص نانی نیزنداشته باشند و شاید هم تمامیت عمرشان خالی از خاطره سیری باشد.
شاید سوال پیش آید که مگر استفاده از امکانات برای مسوولان چه اشکالی دارد و برای نمایش قدرت و ثروت حکومت خود به دیگران چرا نباید از مظاهر مادی بهره برد؟ پاسخ را از نامه حضرت علی (ع) به مالک اشتر می آوریم که" بر هوس خویشتن خویش مالک باش و از آنچه حلالت نیست، خود بر خویش سخت بگیر" و بخش دیگر پاسخ را از نامه حضرت به مرزداران خود که می فرماید" اما بی تردید حق این است که اگر زمامدار امتیازی فراچنگ آرد یا با امکاناتی خاص امتیازی بیابد، این همه شایسته نیست که او را بر ضد ملت دگرگون کند، بلکه نعمات خدادادی باید نزدیکتر و مهربان تر شدنش را به بندگان خدا و برادرانش سبب شود" بنابراین برخورداری مسوولان از امکانات نباید امتیازی خاص – که موجب فاصله گرفتن گرفتن از مردم می شود- تلقی گردد، بلکه باید در جهت همسانی با مردم مورد استفاده قرار گیرد.
نجات از غرور
برای نجات از غرور کاذب ناشی از برخورداری از امتیازات حکومتی که گریبانگیر مسوولان- حتی اگر مالک اشتر باشد- حضرت توصیه می کند" هرگاه شکوه ویژه فرمانروایی به نخوت و خود بزرگ بینی دچارت ساخت، با دقت در بزرگی ملک خدا و نیروش بنگر که چگونه با تو و برتو سلطه دارد و بند بند وجودت، در اختیار اوست که این بی تردید نافرمانیت را رام می کند و بر تندروی هایت مهار می زند و آنچه را که از خودت گریخته است به سویت باز می گرداند.
مساوات و عدالت
از آثار و نتایج دیگر تقوای سیاسی، رعایت مساوات و عدالت و دوری از تبعیض در تقسیم امکانات از جمله بیت المال و برخورد با مردم می باشد. علامه نراقی در جامعه السعادات" در مورد نتیجه بی عدالتی فرموده" شریف ترین و مهمترین عدالت ها و برترین و عمومی ترین سیاست ها عدالت حاکم و زمامدار است ، زیرا دیگر وجوه عدالت به آن بستگی دارد و اگر نباشد هیچ کس نمی تواند عدالت را رعایت کند.
حضرت علی (ع) با پیروی از تعالیم پیامبر(ص) در مورد ارتباط حاکم با مردم می فرماید" در میام مردم فروتن باش و با آنان نرمخویی و انعطاف پذیری پیشه کن و در برخورد با آنان گشاده رو باش و مساوات را حتی در سطح نگاه و اشارات تعارف آمیز پاس دار، تا زورمندان در ظلم تو طمع نبندند و ناتوان از عدالتت نومید نشوند."
پرهیز از تجملات و تشریفات
پرهیز از تجملات و تشریفات از آثار مهم تقوا است که در گفتار و کردار حضرت علی (ع) به عنوان حاکم سیاسی جامعه نمایان است.ایشان به استناد نفی تجمل و تشریفات در مراسم حج و سیره نبوی به استفاده از نعمات الهی اشاره می کند که"از تمامی نعماتی که دا ارزانیت داشته است به بهترین وجه بهره گیری و هرگز هیچ یک از نعمت های خداوندی را که در اختیار داری، تباه مکن و چنان باش مه آثار نعمات خدا بر تو آشکار شود.به دیگر سخن، برداشت حضرت از تقوا برخلاف آنهایی است که با پشمینه پوشی و دوری گزینیاز نعمات دنیوی به خیال خود متقی هستند وپارسایی کنند، چرا که عصاره زهد و پارسایی در آیه ۲۳ سوره الحدید نهفته است که " لکیلا تاسوا علی مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم" یعنی به آنچه از دست داده اید تاسف نخورید وآنچه به دست آورده اید شادمانی نکنید، پس تقوای الهی با رهبانیت مسیحی و پشمینه پوشی صوفیات تفاوت دارد.
پیروی از سیره حضرت علی (ع) برای مسوولان، خواص و نخبگان به عنوان الگوهای جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا تقوای آنان، تقوای جامعه را نیز به دنبال خواهد داشت.
ایشان در این خصوص در نامه ای به عثمان بن حنیف استاندار بصره فرموده اند :آگاه باش که هر پیرو و مامومی را پیشوایی است که باید از او پیروی کند و به روشنایی نور دانش وی روشنایی گیرد" و در پاسخ به همه کسانی-در همه زمان ها- که خود را عاجز از پیروی حضرت علی (ع) می دانند، به صراحت آورده اند که " آگاه باشید که شما توان انجام این کارها را ندارید، اما مرا به پارسایی، کوشش، پاکدامنی و درستکاری یاری کنید" و در ادامه نامه بر نقطه حساس روحی انسان هایی انگشت گذاشته که وجود آنان هنوز زیر بار سنگین مادیات دفن نشده و امید می رود که با یاد مرگ به فطرت پاک خود بازگردند. خدا عاقبت و سرانجام آدمیان را اینگونه به تصویر می کشد " در حالی که جایگاه آدمی گوری است که در تاریکی آن شانه هایش برجای نماند و خبرهایش نهان گردد، گودالی که اگر به گشادگی آن افزوده شود و دستهای گورکن فراخش سازد، سنگ و کلوخ آن را می فشارد و تنگ می سازد و خاک انباشته روزنه های آن را نمی بندند، من نفس خود را تنها با پرهیزکاری می پرورانم تا در روز بزرگترین بیم ها و ترس ها ایمن باشم و در لغزشگاه نلغزم.
سخن پیرامون مسئله تقوای سیاسی و ابعاد آن در تحلیل قرآنی و آموزه های دینی چنان گسترده است که تبیین و بیان همه آن ها در حوصله این مقاله نیست. امید است که با بهره گیری از همین مقدار در مسیری گام برداریم که امید را در جامعه زنده کند و مردم را به سوی هم بکشاند و انسجام و وحدت را به جامعه، ارزانی کند و آرامش و آسایش را به آن بازگرداند.
در نهایت باید مشاهده کرد که آیا آنچنان که سیاسیون و فعالان اجتماعی-سیاسی سنگ جمهوریت نظام و حفظ حق حاکمیت مردم را به سینه کوفته و مشق دموکراس می کنند، دغدغه اسلامیت نظام را که اساس عدالت انسانی و بن مایه ظهور انقلاب اسلامی و دادخواهی در هرکجای جهان است را نیز خواهند داشت؟
** کارشناس ارشد نفت
کشف الدجی بجماله
حسنت جمیع خصاله
صلوا علیه و آله... درود بر استاد هدایتخواه