صنعت کهگیلویه و بویراحمد پس از نیم قرن

کبنا ؛نیم قرن، زمان مناسبی برای بررسی پدیده ای مانند صنعت است تا بتوان چالش ها و فرصت های آن را شناخت. صنعت کهگیلویه و بویراحمد پس از نیم قرن که از ساخت نخستین کارخانه آن می گذرد در چه جایگاهی قرار دارد؟
نخسیتن کارخانه صنعتی جهان که یک کارخانه نساجی بود توسط جان لمبو در سال ۱۷۲۱ راه اندازی شد.
نخستین کارخانه صنعتی ایران به شیوه جدید که در زمینه نساجی بود و توانست دوام بیاورد ۱۸۰ سال بعد در سال ١٢٨٠ ه. خ ( ۱۹۰۲) به بهره برداری رسید و اولین کارخانه استان کهگیلویه و بویراحمد ۶۴ سال پس از این تاریخ در یاسوج که آن زمان (۱۳۴۴) یک روستا بود ساخته شد.
کارخانه قند یاسوج که نخستین کارخانه استان بود در سرزمینی ساخته شد که نه مردم آن کشت چغندر می کردند و نه مهندسی در این زمینه داشت.
شغل بیشتر مردم استان دامداری بود و به دلیل قیام عشایر جنوب، دولت پهلوی به فکر راه اندازی کارخانه قند افتاد تا شاید ساختارهای زندگی عشایری و روستایی را نابود و مقدمه صنعتی شدن استان را فراهم کند.
اگرچه این کارخانه هنوز کار می کند و پس از نیم قرن هنوز بزرگترین کارخانه استان است اما مردم این استان پس از ۵۰ سال با کنار گذاشتن دامداری و کشاورزی به سمت مغازه ها و اداره ها هجوم بردند و این فرایند همچنان ادامه دارد. شهرک های صنعتی، اگر چه در سراسر استان خیلی سریع رشد کردند و اکنون به ۱۲ شهرک رسیده است اما این واحدها همچنان کوچک و ضعیف هستند که مشکلات زیادی از جمله مالی دارند.
هنوز اشتغال در این بخش، کم است و اشتغال ایجاد شده نیز ناپایدار. میزان صادرات خارجی، پایین است و مردم همچنان تمایل دارند در یک اداره دولتی استخدام شوند یا مغازه ای در یکی از خیابان های شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد اجاره کرده و به خرید و فروش کالاهای خارجی بپردازند.
کهگیلویه و بویراحمد براساس پروانه های بهره بردای صادر شده هم اکنون ۷۰۰ واحد صنعتی و ۱۲ شهرک صنعتی دارد.
مسوولان استان شمار کارگران مشغول در این واحدهای صنعتی را هشت هزار نفر اعلام می کنند.
۹۵ درصد صادرات استان به خارج از کشور، تولیدات صنعتی است که به صورت میانگین به ۱۰ میلیون دلار می رسد.
اگرچه ممکن است ۷۰۰ واحد صنعتی، عدد بزرگی به نظر برسد اما براساس گفته های مسوولان، بین ۴۰ تا ۳۰ درصد این واحدها راکد است که با این حساب، تنها نزدیک به ۴۰۰ واحد در حال فعالیت هستند.
به همین نسبت شمار کارگران مشغول در این واحدها هم کمتر می شود. واحدهای تاسیس شده نیز از نظر سرمایه گذاری، واحدهای کوچک هستند.
شمارپروانه های بهره برداری صادر شده ۹ دهم درصد پروانه های ایران است، شمار اشتغال ایجاد شده نیز ۴ دهم درصد اشتغال صنعتی ایران و میزان سرمایه گذاری صورت گرفته تنها ۳ دهم درصد سرمایه گذاری صورت گرفته در کشور است.
جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد یک درصد جمعیت ایران است و عددهای ذکر شده نشان می دهد که نسبت به کل کشور واحدهای صنعتی کمتر، اشتغال کمتر و سرمایه گذاری بسیار کمتری صورت گرفته است که شاید مهمترین دلیل آن منابع مالی ناچیز استان و شمار کم افراد با بنیه مالی قوی است که قادر به سرمایه گذاری باشند.
شاید مهمترین مشکلی که بیشتر کارشناسان اقتصادی استان برای بخش صنعت عنوان کرده اند پیوند ندادن مهمترین منابع این استان (یعنی نفت) به صنعت است.
۲۵ درصد نفت ایران در کهگیلویه و بویراحمد تولید می شود و این ماده سیاه در این نیم قرن می توانست بزرگترین موتور توسعه صنعت استان باشد اما چنین اتفاقی رخ نداده است.
سال های گذشته کلنگ دو پتروشیمی در این استان زده شده است اما پتروشیمی گچسارن پس از یک دهه، تنها ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و پتروشیمی دهدشت پس از هشت سال در حد یک فنس باقی مانده است.
سرمایه گذاری خارجی صورت گرفته در این استان تنها در یک مورد اتفاق داده است که یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی استان نیز هست.
در کارخانه سیمان مارگون که یک تبعه کشور لبنان در حال راه اندازی آن است ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری شده است و تابستان ۱۳۹۴ قرار است به بهره برداری برسد.
در مجموع، صنعت کهگیلویه و بویراحمد پس از نیم قرن، تنها در یک مورد توانست از سرمایه گذاری خارجی استفاده کند، تنها سه دهم درصد سرمایه گذاری های ایران را به خود اختصاص داده است، با مهمترین ظرفیت معدنی، که نفت است نتوانسته هیچ ارتباطی برقرار کند ومردم، آن را به عنوان یک بخش مهم اشتغالزا که بتواند آینده زندگی شان را تامین کند جدی نگرفته اند.
به نظر می رسد بررسی جامع صنعت استان پس از نیم قرن، ازسوی دستگاه های مدیریتی استان ضروری باشد تا بتوان با برنامه ریزی و شناخت چالش ها، فرصت ها و اجرای برنامه های صحیح نیم قرن آینده جایگاه صنعت متفاوت از امروز باشد.
اگرچه تحولات شتابان دنیای امروز فرصت هر برنامه بلندمدتی را گرفته است اما می توان با برنامه های انعطاف پذیر بر این چالش پیروز شد.