شکوه دنا (شعری از رضایی‌بیاره)

کبنا ؛مثتنوی از مسعود رضایی بیاره درباره‌ی جلوه‌های دنا و نگرشی بر برخی رخدادهای تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد




بـــگذر ای بـــاد فـــرحناک  دنا

تــا ببویم نفســی  خــاک  دنا 

 
خسته‌ی  بـــاد سحرگــاه  وی‌‌ام

بستــه‌ی سنبل دلخــواه  وی‌ام

خوشتر از آب و هــوای ارم است

هـــرچــــه گفتند و بگویند کــم است

چشمه در چشمه غزل می خواند

ابـــر هر سو که  نفس می راند

مـــی دود چشمه زکهسار فـرود

مــــی دهد لالـــه طربناک درود

دختران چمن از بـــــاد بهـــــار

 داده از کف همه دامــــان قرار

مـی چکد ژاله ز گیسوی چویل

می دمد در همه جا بوی چویل

مــــی دهـــد پاسخ آوایِ  دمن

مـــــوجِ رقصانِ عـلفزارِ چمن

مـــی دهد بـــاده به بابونه سلام

مــــی کند لاله به تعظیم قــیام

لادن استاده و خیــری از رشک

سر فروبرده بـه زیر گُــلِ اشک

برف همسایه‌‌ی خاری شده است 

هـــمدم بــاد بهاری شده است

بــــاد با هـــلهله سر داده سرود

مـــی دهد رود بــــه آواز درود

ابر چــون سر دهد آرامش جان 

 گُل بــه پاسخ بدهد جامه دران

             ***

مظهرخُــــلد خـــــداوند ، دنـا 

رشک الــــوند و دماوند ، دنا

خـوشتر از هر سخن آویشن تو

چـــــه بود خوبتر از دیدن تو ؟

بــــاد کز روی تو بر می خیزد

مُشک بر دشت و دمن می بیزد

از کپیرییِ تو چون می گذری

خـوش بُوَد قهقه‌یِ کبک دری

چشمه ریزک که غزل می خواند

باربُد دست به سر مــــی مــاند

می رود بوی خوش از گلشن تو

 لای پیــــــراهن سبز تـن تـــو

وُرد شِهنی که مــــرا یـــاد آید

 جانم از شوق به فـــــریاد آید

شعر در شیوه خــلل مــــی گیرد

مثنوی شورِ غـــــزل می گیرد

چشمه با چشم در آمیخته است

شهد بر خاک فرو ریخته است

در چمن بـــــاد  سحرگاه بهـار

 گرم بـــا لاله در آمــیخته است 

دست بر زلف سمن می سابــد

بــاده را رشک برانگیخته است

می کشد زلف سمن سای چوبل

دست بر گردنش آویخته است

              ***

بــــر بلندای توبا دیده‌ی ژرف

خـوش بود مخمل پیراهن برف

مــــــاه کز پشت تو بر می تابد 

دیده بر کاکُل تـــو مـــی سابد

زآسمان بر شده با چــرخ اثیر

راز بــــا نـــاز کنـد پــــازن پیر

عـــرق نسترن آمیزه‌یِ هــــل

آب آمیخته بــا خــاکِ نـِـــِول

چــــه بهشیست میان دل تــو   

مُــل روان است به کـوهِ گُـلِ تو

مــی کشد شانه نسیم سحری

می دمد بوی خوش از کاکُل تو

خوش بود وقت سحرگاه بهار  

نـــالــش فـــاخته بـــر سُتبل تو

می ستاند گرو از نافــه‌ی چین

بـه خدا توده‌ی خاک و خُل تو

قاف تا قاف نهان کرده زشرم 

سایــــه انـداخته زیـــر ظُـل تو

             ***

بر تو چون رخت عروسی به نگار

حــــــله بر بسته زمستان و بهار

برف کـز ابر فــــرو مــــی بارد          

در بـــــرت بـاغ نظر مـی کارد

گـــردن‌آویــز گلوگیر گــــهر

بــرف آویخته بــر شــاخ شجر

رشک مینوی خـــداونـــدی تو

مـــوسم لاله که می خندی تو

آب ها کز تو رود بـر لب کشت 

مـی زند طعنه بــه تسنیم بهشت

مــوج کز پای تــو بر مــی خیزد

عطر بــر اوج فلک می ریزد

رنگ در رنگ وشگفت انگیزی

به نگه کارگــــه پائیـــزی

نقش در نقش ، نگارستانـــــی

گنج الهـــام هنرمـــندانــــی

             ***

ای کزین شط چمن مــی گدری

دست اعجاز خدا می نگری ؟

آن طرف چشمه غزل می خواند

  این طرف لاله سخن می راند

آن طرف زمزمه‌ی برف و چویل

 این طرف یُرد بجا مانده ز ایل

های ! آهسته که اینجا نِوِل است

خاکش آمیخته با جان و دل است

زادگاه مـــن و تقدیر مــن است 

مدفن گنج اساطیر مـــن است

لای پـــرچین گُــل و آویـــشن 

مــادر آویخته گهواره‌ی مــن

نــازپرورده‌ی ریــــواس شرف

خــــورده از دامن تو آب و علف

خوش بود زمزمه‌ی مشک و ملار

  جنگ اندازه‌ی دنـدان و نکار

پـــدر انـــدر پـــدر اینجا خفته

 لب این چشمه غزل‌هــا گفته

بشکنم کـــوه دنــا و خــاکش

 مُشک و عنـبر بکنم بالاکش

خـــاک را با مـژه مــی پالایم 

مُشک بر طُره‌ی تو می سایم

بر لب چشمه رخ و زلف نگار

مــاه گُل کرده به آئین بهــار

سُنبل از بــاد بگیرد بـــه شتاب 

گیسوانی که فروهشته بر آب 

بـاد کز طره‌ی او مـــی گذرد

گُل دهن واکند و مـی نـگرد

خوش بُـوَد بوی گُل و آویشن 

خاصه با ناله‌ی قُمری به چمن

            ***

رفت آن هی‌هی و هی‌های شبان         

گله در پیش و سگ از پشت دوان

نـــی لبک بر لب و با سوز جگر 

خواندن فـــــایز و شهنامه زبر

دوک نخریسی مـــــادر گم شد  

یُرد تنهاتر از این مــــردم شد

کــوچ در کـــوچه غریب افتاده

خـــسته و بسته شد آن آزاده

              ***

بسکه زیباست لب چشمه بشو   

مــی رود دیده و دل از پی او

سُمبل و سبزه به هــم پیــوسته    

لالــه قــد بــسته سمن بنشسته

شبنم از بــرگ شقایق جاری 

بـــاد پیچیده بـه زلف خـاری

چوگ چون مرد خـدا وارسته  

دورتـر صــومعه بــر پـا بسته

مــی دهد پــاسخ قدقامت بـاد

لاله با داغ دل و دست گشاد

دره و دشت و دمن تا سر کوه 

دسته دسته همه با ناز و شکوه

رده بـر بسته عـــروسان چمن 

سوسن و نسترن و سرو و سمن

              ***

مــه که بر دامن تـــو مـی تابد

عاشقی شور دگــر مـــی یابد

شب مهتاب ، من و دامــن تو 

 نکته‌ها هست میان مـن و تـو

نـور بر دشت غــزل می ریزد    

از لب واژه عسل مــی ریــــزد

دامنت دادگــه صـوفـــی دل 

عقل بر دیده نهد دست خجل

شب مهتابی و گــــلزار دمــن

می به کف لم زده بر فرش چمن

گوش بر زمزمه چشمه و هی  

با نم اشک زنــــی باده ز پی

چون شود جام سر از باده گران  

تازه کن چهره بر این آب روان

نیمه شب بـــا سر نــــاهــشیاری

سر بـــــه دامان دنــــا بگذاری

بس بهار آید و این جوش چمن

حیف از این لاله که روید بی من

ای خوشا برگ گُل وروی سمن

باده با بانگ  نکیسای چمن

خــوش بهشتی بُوَد این بزم صفا

دور باد از همه جا دست جفا

                  ***

سینه ات دفتر تاریخ مــن است 

برگ و بار و تنه و بیخ من است

دیده‌ای یـــورش اسکندر شوم  

اهـــــرمن زاده‌ی پرورده‌ی روم

اهرمن زاده‌ی اهـــریمن کیش  

دیــــو آشفته‌ی بد کیشِ پریش

آن سیه پیشه به هرجا رو کرد 

سوخت ، گنجینه‌ی ما جارو کرد

دشمن کیش اهـــــورایی بـود

اهــــرمن دشمن زیبایی بــــــود

زاده‌ی انگره‌مــــــینوی پــــلید 

گنج دزیـــــد و اوستا بــــدرید

کاخ فـــرهنگ و شکوه بشری

سوخت در آتش خــشم حشری

تـــازه شد راه و ره اهـــــرمنی

رسم بـــد عهدی و پیمان شکنی

هـــر چه دارد ، همه را بربوده          

آنــــکه پیغمبر دزدان بـــــــوده

چیست این رسم سکندر سازی؟

نعــــل وارونــــه پیمبر بـــازی ؟

ننــگ بـــر آینـــــــه و آییــنش

تُف بـر انــدیشه و اُف بر دینش

ســربـــرافـــــرازی دشمن دادن         

نسـل وارونـــــه زِ مقــــعد زادن

راه گــم کرده‌ی  بیگانه پرست

خویشتن باخته ،  تسلیم شکست

قهرمان سازی و با لافِ گـزاف          

ظلماتش ببری تــــا تـــــه قاف

چیست این ننگ به خود پیمودن

فربهی دشمن و خــود فــرسودن

یاد ناری که سکندر جه و جون

راند بر خاک وطن آتش و خون

یاد ناری که بــه دستان و فریب

کـــرد با شعبـده کشتار عجیب

از چــــه بــر شعبده‌ای وارونــه         

مـــی زنــی نقش پیمبر گـــونه

             ***

بــــاز کن چشم جهان آرایت

بازگــــــو راز و حکایت‌هـایت

دیده‌ات دیــــده سکندرها را

آتش افــــروزی اخــــگرها را

لاله‌هــــایی که به دامن داری   

یــــاد خوبان وطن مــــی آری

آریـــــــوبرزنت اینـــــجا خفته

خــــواب اسکندریـــان آشفته

هــــر بهاری کـــه شقایق روید

از تــو ای سرو نشان می جوید

سنگهایی که ز کُــــه مــی غلتد

راه بـــر شبزدگان مـــــی بندد

آنکه لب ساده به انکار تو سود 

گو بگو، طعنه و انکار چه سود

مــاه آشفته نگردد با خـــــاک

آسمان جایگه توست، چه باک

هـــــای ! بیگانه تــــر از بیگانه         

شعله تـــــا چند زنی در خانه ؟

تا جهان بــــــوده به ایران دیده

آریـــوبرزن  وهــــــم  فهمیده

سنگ بر چهره‌ی خورشید مزن         

میوه خوردی ، تنه از بیخ مکن

                ***

مـــــگر ای ماه رخ یــــــوتابی

که بــــه دامان دنـــــا مـــی تابی

از چـــــه ای بادیه پیمای فلک   

می کشی در پس این دره سرک

سنگ بــــر سنگ فـــرو افتاده

دره لب بـــسته شکم بـــگشاده

مــــرگ بر تَرگ سکندر ریزد   

سنگ کــــز بُـــرز دنا می خیزد

ســـاقه و ساعــــد لشکر تا قلب

دره چـــون مار فرو برده به لب

سنگ چون بارش باران و تگرگ       

می زند بر سپهش بوسه‌ی مرگ

راه‌هــــــا بسته سپه دل خـــسته        

رده بگسسته، پــــــریشان دسته

مـــوج غلتنده که راهی مــی شد        

دره در کام سیاهـــی مـــی شد

سنگ شیرازه‌ی هنگش بـــدرید

شیر شد روبـــه و دیــگر نغرید

سنگ هر سو که فرو ریخته بود        

بــــاره بــــا بار درآمیخته بــود

لـــــرزه بــر جــان سکندر افتاد

دیـــــو در دره ز پیکــار افتاد

جُست ره کـوره به دامـــان دنا 

جَست آن خیره ز گرداب فنا

از کمینگاه شب آن زاد پــلـید   

پشت آوردِ دلیــران بــــرسید

آریــوبــرزن و انــدک سپهش

سخت چون کوه ببستند رهش

جنگ اهـــریمن و آئیـــن اشـه 

جنگ یک شاخه و صــــدخیل پشه

جنگ تــــوفان شن و شاخه‌ی یاس     

جنگ یک مــزرعه با آتش و داس

جنگ خودخواهی و خـــود شیفتگی    

با گذشت از خــــود و پیراستگی

یک طرف مشت گره کرده به سنگ      

یک طرف نیزه و خروار خدنگ

کشت چنــــدان سپه ازبیگانـــه

کاهرمن خیره شد و دیـــــوانه

شیر پـــــرورده‌ی کهسار دنـــا

داد بسیار بــــــه چنـــگال فنا

او و انــــدک سپه خویش بداد  

دادآزادگــی آن پــــاک نهاد

تک تک از باره به خاک افتادند   

سر بــــــه دامان دنــــا بنهادند

ای وطــــن ، زنده و پاینده توئی        

مــــام آن مـــرد برازنده توئی

خــــــاک بر تارک دشمن بـادا    

پــــاک و آراسته میـهن بـــادا

مـــگر ای لاله رخ یــــوتابــی  

که به دامـان دنــا بــی تــــابی

رو بـــه رخسار بـــرادر داری  

ژالـــه بـــر کاکل او می بـاری

خــــونت ای زاده‌ی آزاده تبار  

می دود در رگ گل‌های بهار

سنبل از مـــوی تو کاکل بسته 

لاله از روی تـــو رخ آرسته

سرو کز خاک تو برمی روید    

رسم آزادگی‌یت مــــی گوید